پیشنهادهایی برای آموزش بخش چهارم

پيشنهاداتی برای آموزش کودکان اوتیسم

 ترجمه کتاب Childern With Autism Suggestion For Teaching In The Inclusive Classroom

نوشته  Marilin Watson وهمکاران

«بخش چهارم»

فصل3

دانستن رفتار غير عادی

دانش در مورد تفاوتهاي فردي

بخش مهم آموزش حرفه اي و درک و تفسير رفتار بچه‌ها ، زماني است كه آنها تلاش مي‌كنند تا بزرگ شوند و به بلوغ برسند . اغلب سعي مي كنيم بفهميم آنها چه مي كنند ، حتي بهتر است خودشان هم بدانند . اين به اين معناست كه آنها قادر نيستند بگويند چرا كاري را انجام دادند يا چرا ناراحت هستند . ما به عنوان شخص بزرگسال ، وقتي به چيزی نياز داريم از اطرافيان کمک می گيريم و سپس از آنها قدر داني مي كنيم ، به خصوص در موقعيتهايي كه رفتار ما مقداري از حالت عادي خارج شده، براي دوستان و خانواده مان توضيح مي دهيم ، كه برای مثال « در مورد پايان گزارش ناراحت هستيم » يا اينكه « از مسأله جديدي که با آن مواجه شده ايم ، عصباني هستيم . » يا « براي اينكه از تلاشهاي بسيار زياد ما قدرداني نشده ، احساس ناراحتی مي كنيم . » . شايد بعضي اوقات ما كمي غير عادي و هيجان زده به نظر برسيم ، مثلاً به خاطر اتفاقي كه بزودي قرار است رخ بدهد يا شنيدن اخباری از طريق تلفن يا خواندن نامه و ... ، که موارد مذکور تمركز روي موقعيت كنوني را برايمان مشكل مي سازد . البته ، اين تجربيات خيلي معمولي هستند و ما خيلي كم به آنها فكر مي كنيم . به هر حال ، تصور كنيد كه چنين حالتي براي ما رخ داده است و نمي توانيم آن را براي اطرافيان توضيح دهيم . در نتيجه ، آنها نيز رفتار ما را به صورت ديگري تفسير و تعبير مي كنند . واضح و مشخص است که ارتباط شکسته مي شود و حالت گيجي و سردرگمي براي ما پيش مي آيد . علاوه بر اين ، هيچ شانسي براي آنهايي كه ما را مي‌شناسند وجود ندارد تا به حمايت و كمك ما بشتابند يا قدمي براي رسيدگي به شرايط ما بردارند .

دانش آموزان اوتيسمي اغلب با اين گونه گيجيها روبه رو هستند . نه تنها اين دانش آموزان قادر نيستند كه ديدگاه مشترکي در مورد يك موقعيت داشته باشند ، بلكه مشكلات حركتي آنها نيز اغلب باعث بروز رفتارهايي غير عادي مي شود . بعضي مواقع به ما مي گويند كه بدنشان آن كاري كه تمايل ندارند صورت گيرد ، انجام مي دهد .

اين فصل بعضي از استراتژيهايي را كه معلمان به کار می برند ، توضيح خواهد داد ؛ راه حلهايي که آنها استفاده مي کنند تا رفتار دانش آموزي را که در ارتباط های حسي و عملكردهاي متقابلش مشكل دارد ، اصلاح کنند .

1-3 مشاهدة رفتارهاي غير عادی كودك

بدون ترديد ، شما براي فهميدن دليل رفتارهاي غير عادی کودک ، سؤالاتي را مد نظر داريد .که ما نيز در اين بخش ، موارد ديگري را به آنها مي افزاييم و در بخش بعدي ، براي رسيدگي به دلايل اصلي اين رفتارها پيشنهادهايی را ارائه مي كنيم .

شما ممكن است به وسيلة مشاهدة كودك و استفاده از ديگر منابع ، اطلاعاتي جمع آوري كنيد . بهتر است به خاطر داشته باشيد كه خود كودك هم برا ي بهبود كار شما مي‌تواند كليدهايي به شما بدهد که به فهم رفتارش کمک مي کند . وقتي كودك بعد از يك حادثه آرام شد ، از او بپرسيد که آيا به خاطر چيزهايي که ديده ، شنيده ، لمس كرده و يا حرارت محيط و ... مضطرب شده است ( ر.ک : 3-1 ) . اين كار ممكن است براي جلوگيري از موقعيت مشابهي در آينده به شما كمك كند . به هر حال ، خيلي از بچه‌ها در چنين موقعيتهايي قادر نخواهند بود پاسخي به شما بدهند .

تصحيح مشاهدات

مشکلاتي در فعاليت طبيعي يا موارد مورد استفاده :

آيا اين رفتار زماني رخ مي دهد كه به دانش آموز وظيفه‌اي بسيار مشكل يا بسيار آسان داده مي‌شود ؟ آيا شما قبلاً اين كار را انجام داده‌ايد ؟ شايد اين فعاليتها خسته كننده هستند و دانش آموز شما روش خوبي براي برقراري ارتباط با آنها را ندارد ، در حالي كه قبلاً مي دانسته كه چگونه انجام دهد و مايل به ادامة کار است . تغيير روش كار يا تغيير مواد ، شايد همان چيزي است كه مسأله را حل مي كند . شايد چند روش براي ادارة كار از ساير روشها مفيدتر باشد . براي مثال ، شايد كودك قادر باشد رياضيات خود را با يك ماشين حساب و يا در مغزش انجام دهد ، اما اگر مجبور است با لوازم ديگري کار کند ، او را با اين روش تطبيق دهيد . تعدادی از معلمان به ما گفته‌اند دانش آموزان آنها كه دچار اوتيسم هستند ، برای شمارش مهره‌ها يا چوبها يا چيزهاي ديگر كه در دست مي گرفته اند مشكل دارند ، در حالي كه قادر بوده اند مفهومهاي رياضي را كه به آنها آموزش داده شده بود ، بخوبي بفهمند . تلاش براي درست نگهداشتن وسايل بازي ، بيشتر باعث عصبانيت و اضطراب كودك مي‌شده است ، در حالی كه معلم فكر مي‌كرده است اين كار مناسب است .آنها مواد را تغيير مي دادند و اضطراب آنها برطرف مي‌شد .

از خودتان بپرسيد : «آيا طول مدت زمان انجام كار با آنچه كه شما در نظر گرفته‌ايد ، متفاوت نيست . شايد دانش آموز شما قادر نباشد تا مثل همسن و سالهاي خود در موقعيت هيجان يا اضطراب ، دست و پايش را حرکت دهد ، بنابراين ، وقتي كه كار خيلي زيادي انجام دهد به راحتي رفتار غير معمول از خود نشان مي دهد . شايد حتي دستيار معلم ، داده هاي ساده‌اي در اين مورد به شما بدهد . خيلي از اين مشکلات با پيشنهاد يك اشارة ساده يا يك نشانه كه نشان مي دهد او به زنگ تفريح نياز دارد ، حل شده است . اگر دستيار گزارش مي دهد كه او معمولاً در حدود 15 دقيقه بدون مشكل كار مي كند ، به او ياد آوري کنيد كه با يك اشاره يا نشانه ، بعد از گذشت 12 دقيقه به کودک استراحتي بدهد . ضروري است كه شما اين زمان توافق شده را رعايت کنيد و براي طولاني كردن آن بدون اخطار جدي اقدام نكنيد ! مطمئن شويد كه كودك شانسي برا ي خارج شدن از صحنه‌ يا فعاليت براي چند دقيقه داشته باشد . حتي شما مي توانيد به او حق انتخاب بدهيد كه چه مي خواهد بكند يا به او اجازه دهيد تا براحتي بنشيند و با شما صحبت كند . فراموش نكنيد كه به او نشان دهيد دقيقاً چقدر زمان براي حق انتخاب دارد . يك اشاره بصري از قبيل تصوير يک ساعت يا ساعت شماته اي ، ممكن است در اين مورد كمك كند .

در مورد فعاليتي كه تازه تمام شده يا فعاليتي كه ممكن است ادامه داشته باشد ، فكر كنيد ! از ديدگاه کودک ، شايدكاري را كه مي خواسته انجام دهد ، به طور كامل تمام نكرده و نمي داند چگونه به شما بگويد که مدت زمان بيشتري براي کامل کردن كارش لازم دارد . خيلي از بچه‌هاي اوتيسمي داراي كمال هستند و براي آنها رها كردن يك كار تكميل نشده مشكل است . پيشرفت يك کودک با يك اشاره و يك شانس براي تمام كردن وظيفة دلخواهش به معلمان براي دوري از مشكلات كمك مي كند . البته ، ضروري است كه وظايفي كه شما تنظيم مي كنيد در يك دوره زماني دقيق و واقعي به اتمام برسد . اگر فهميديد كه پافشاری می کند كه وقت بيشتري داشته باشد ، وظايفي را كه در حال حاضر ارائه كرده‌ايد ،كم كنيد ! بعضي بچه هاي اوتيسمي هم مثل ساير بچه هاي همسن خود ، در بررسي هيجانها و انتظاراتشان مشكل دارند . در حالی که همسالان آنها ممكن است فقط نتوانند بنشينند ، مشكل اساسي دانش آموز در ماندن روي صندلي يا كنترل حركات خودش است . ما قبلاً در اين مورد كه همة بچه ها نياز دارند روشهاي آرام بودن را ياد بگيرند ، بحث كرديم (ر.ک : 1-2 ) وقتي شما فكر مي كنيد كه ممكن است خيلي هيجان زده شده باشد ، سريعتر فعاليتهاي آرام كنندة او را در دسترسش قرار دهيد و نگذاريد دير شود .

بعضي افراد در انتقال افكارشان از يك موضوع به موضوعي ديگر يا عوض كردن احساسشان مشكل دارند . خيلي از دانش آموزان در مورد حوادث آينده به حد افراط نگراني دارند . افزايش فعاليت فيزيكي ممكن است به کمتر شدن اين مشغوليت ذهني و آشفتگي و گيجي كمك كند . البته ، برنامه هاي زمان بندي شده هم ممكن است كمك كند (ر.ک : به زير گروه برنامه ريزي )

مسائل محيطي و كلاس : معلمان حساس گزارش مي دهند كه کودک اوتيسمي ، وقتي در تكميل كارش دچار مشكل مي شود كه در بين بچه‌هاي همسن خود باشد . اغلب اوقات ، کودک احساس تند و شديدي نسبت به صداها يا تحريكات بصري در روزهاي خاص يا در ساعات خاصي از روز دارد . در چنين مواقعي ، معلمان مي توانند يك اتاقك مطالعه يا جايي آرام يا حتي يك ميز را که کودک و دستيار معلم بتوانند پشت به كلاس بنشينند و به كارشان ادمه دهند ، پيشنهاد كنند . به هر حال ، لازم است کودک را تشويق كنيم تا آنجايي كه مي تواند تحمل كند که با همسالان خود باشد . همچنين ، فراهم آوردن يك جاي آرام براي کودک در مواقعي كه تحت فشار زياد فعاليت يا صدا يا هر چيز ديگري كه ممكن است در طول روز رخ دهد قرار می گيرد ، نوعاًٌ از مسائل رفتاري جدي او جلوگيري مي‌كند . البته ، اين روش براي بچه‌هايي كه اين گونه بيماري را هم ندارند ، به كار مي رود و پيشنهاد روشی مشابه به ديگر بچه ها ، احتمال اين را کم مي کند که کودک اوتيسمي رفتار غير عادی يا ناشايست را ببيند . در زماني که کودک در حال تقليد كردن فعاليت يک گروه است ، به ما کمک مي کند که نگرانيهاي او را درک کنيم . معلمان گفته اند به نظر مي رسد كه دنبال كردن فعاليت يك گروه كه ساكت نشسته اند وكاري انجام مي دهند ، تأثير آرام بخشي مي گذارد .

معلمان ديگری نيز دريافته اند كه دانش آموز آنها ممكن است با تجربياتي حسي ، از قبيل ورود نور خورشيد ازميان پنجره يا صحبت تعداد زيادي از بچه‌ها به طور همزمان مشكل داشته باشد. دانستن اين که آيا او اجازة حركت به جايي ديگر را دارد ، يا مي تواند از گوشي استفاده كند ، يا به طريق ديگري بار سنگين حسي را کم كند ، اغلب مي‌تواند کودک را قادر سازد تا موقعيت كنوني خود را براي مدت طولاني تري تحمل كند .

برنامه‌ريزي : اين مورد اغلب مطرح مي‌شود. مثل همه ما، دانش آموزان اوتيسمي هم نياز دارند بدانند كه از آنها چه انتظاراتي داريم و آنها چه انتظاراتي دارند . بيان كردن قوانين كلاس در يك نوشته (يا تصاوير يا سمبلهاي ديگر) و فراهم آوردن يك برنامة واضح از آنچه در روز اتفاق مي افتد و قرار دادن آن روي ديوار يا يك كارت روي ميز دانش آموز ، فوايد بسيار زيادي براي بچه اي كه در مورد پيش بيني رفتار ديگر افراد يا بررسي تغيير رفتار آنها مشكل دارد ، مي تواند در برداشته باشد . برنامه‌ريزي مي تواند يكي از تأثير گذارترين روشها براي كمك به كودكان اوتيسمي باشد ، البته ، اگر از آن به عنوان يك روش مداوم و پيوسته استفاده شود . زمان بندي به صورت بصري ( استفاده از ساعتها، تقويمها و ديگر توافقها براي نشان دادن برنامه ) اضطراب پيش بيني شده را كاهش مي دهد . افراد اوتيسمي شايد قادر باشند كه زمان را بگويند اما مشکلات آنها ممكن است اجازة احساس يا دريافت زمان سپري شده را به طوريكنواخت به آنها ندهد و بنابراين ، آنها نمي توانند بخوبي در مورد زمان قضاوت كنند . اگر شما از قبل آگاه شديد كه برنامه در حال تغيير است يا ديديد كه دانش آموزی ، با تغيير برنامه ، عصباني شده است ، يا به نظر مي‌رسد كه قادر به فهم قانون يك كلاس نيست ، مورد را روي کاغذ بياوريد و به دستيار اجازه دهيد تا به آرامي اطلاعات را با او مرور كند . براي بچه‌هاي بزرگتر ، اين برنامه ها مي تواند شامل موارد يا كتابهايي باشد كه دانش آموزان براي فعاليت بعدي نياز خواهند داشت .

اغلب دانش آموزان اوتيسمي جذب بازي با يك شيء مي شوند . اين كار اغلب اوقات آنها را از وظيفه‌اي كه در حال انجام آن هستند منصرف مي‌كند . اگر اين مورد پيش آيد ، يا آنچه كه آنها انجام مي دهند با سرو صدا باشد ، يا باعث آشفتگي ديگر دانش آموزان ‌شود ، ممكن است شما از دانش آموز بخواهيد که كار خود را متوقف كند و يا شيء را از او دور کنيد و اين ممكن است باعث ناراحتي او بشود كه قطعاً شما نمي خواهيد چنين وضعيتي پيش آيد . اين مورد مي تواند وضعيت کاملاً دشواری را براي معلمان و دستيارانشان به وجود آورد. اين مسأله شايد به وسيلة مراحلي كه در زير به آنها اشاره شده ، قابل حل باشد :

1- به دانش آموز بگوييد كه شما به چه دليل از اومي خواهيد كه كارش را متوقف كند . براي مثال ، ساير بچه‌ها نمي توانند صداي معلم را بشنوند يا كارشان به طور كامل انجام دهند ، چون او خيلي سرو صدا مي كند .

2- يك ساعت برايش رسم كنيد كه به دانش آموز نشان دهد چه مدت زمان ديگر مي تواند وسيله اش را داشته باشد يا به فعاليت خود ادامه دهد . اين مدت زماني ، مي تواند در يك وقفة زماني ، وقت نهار يا براي مدت زمان كوتاهي در آخر يك بخش كاري باشد . زمان را كنار ساعت بنويسيد .

3- ساعت را به او نشان دهيد و به او بگوييد كه چه وقتي شيء را پس خواهد گرفت يا به فعاليت ادامه خواهد داد . شايد شما احتياج داشته باشيد تا به او نشان دهيد الان ساعت چند است تا او ببيند چه مقدار زمان بايد صبر كند .

4- شيء را از دانش آموز بگيريد و آن را در جايي كه نتواند ببيند يا براحتي به دست آورد ، قراردهيد وكار را ادامه دهيد !

5- اطمينان حاصل كنيد كه در زمان اختصاص داده شده ، دانش آموز مختار است شيء را پس بگيرد يا به فعاليتي ادامه دهد .

شايد شما احتياج داشته باشيد روي اين روش ، تا زماني كه كودك اطمينان حاصل كند كه شما واقعاً آنچه را مي گوييد اجرا خواهيد كرد پافشاري كنيد .

بازي با يك شيء شايد واقعاً تطبيقي باشد كه دانش آموز انجام مي دهد ، تا به وسيلة آن بتوانيد كاري را درست انجام دهد يا در موقعيتي قرار گيرد . برا ي مثال ، دانش آموزی وقتي كه در دست چپش يك توپ اسكواش نگه مي ‌داشت و از حرکات كنترل نشدة آن جلوگيري مي كرد قادر بود روي كارش متمركز شود . حتي اگر چه دانش آموز به كاري كه روي آن تمركزکرده ، يا به چيزي كه شما مي گوييد يا انجام مي‌دهيد نگاه نمي كند ، اما هنوز هم قادر است به سئوالات پاسخ دهد يا كارش را ادامه دهد . بنابراين ، اگر فعاليتهاي دانش‌آموز باعث آشفتگي ديگر دانش آموزان نشود و بخوبي پاسخ دهد ، شايد شما به او اجازه دهيد تا با شيء بازي كند ؛ شايد هم امكان داشته باشد تا وارد دنياي بازي بچه شد و آن را با درس تطبيق داد . براي مثال ، کودکی يك مداد را اتوبوس تصور می کند . در همين زمان دستيار معلم پيشنهاد مي كند كه اتوبوس مي‌تواند روي خط بعدي توقف كند و راننده مي تواند يك حرف بنويسد . اين تطبيق همة مجموعه را درگير كرده و نوشتن بدون هر گونه مشكلي پايان مي يابد .

اين گونه روشها احتياج به آماده سازي زيادي ندارد و اگر بتوانيد به يادگيري دانش آموز کمک کنيد ، بسيار مفيد است . حتي زماني كه شما مشغول برطرف كردن احتياجات ديگر دانش آموزان كلاس هستيد ؛ يك گوش حساس ، يك ميل براي برقراري تعادل و يك نوع رفتار تحمل كننده كه به نظر سخت مي‌آيد ، اما نظم كلاس را به هم نمي‌ريزد ، مي تواند يك روش دراز مدت براي كمك به دانش آموز اوتيسمي شما ، مثل ساير دانش آموزان باشد ، تا رفتار درست را ياد بگيرد .

به خاطر داشته باشيد ، اگر اشخاص ديگر هم از همين روش استفاده كنند و انتظارات مشابهی را داشته باشند ، دانش آموز شما زندگي را راحت تر خواهد فهميد . وقتي شما مي فهميد كه او كارهايي را بخوبي انجام مي دهد ، آن را با ديگر افراد بالغي هم كه با او در تماس هستند درميان بگذاريد . در يك دنياي ايده آل ، اين استراتژيها مي تواند به داخل خانه هم برده شود و با کسب موفقيت در خانه ، با مدرسه نيز به اشتراك گذاشته شود . به هر حال ، مهم است كه به خاطر داشته باشيم مدرسه و خانه ، دو محيط كاملاً متفاوت ، و با نيازهاي متفاوتند و طبيعت ارتباطي دانش آموزي كه در اين محيطها با بزرگترها برخورد مي‌كند ، كاملاً متفاوت است . ضروري است كه خانه و مدرسه ، خطوط ارتباطي آساني را در مورد روشهايي كه استفاده مي كنند تنظيم كنند ، اما هر كدام كه احساس كردند ايده بخصوصی براي احتياجات آنها مناسب نيست ، آزادند كه از آن استفاده نكنند . روابط خوب خانه و مدرسه ، در صورتی که ايده به طور درستي ملاحظه شود و افراد در مورد دانش آنچه كه براي آنها ايده آل نيست كاملاً رك و راست باشند ، مفيد است . به اين دلايل بايد به تمام دسته‌ها و گروهها احترام گذاشت . راه حلهاي مديريت رفتاري نياز به کار دراز مدت دارند ، اگر شخصي كه بايد آنها را انجام دهد ، باآنها راحت باشد .

در اينجا يك سري استراتژيهاي ممكن آورده شده است .

اگر انجام وظيفه يك مشكل يا بخشي از يك مشكل باشد، پس بايد اين موارد را بررسي كرد :

• تغيير وظيفه ؛

• يك وظيفة ساده‌تر ؛

• يك وظيفة سخت‌تر ؛

• استراحتهاي بيشتر در طول انجام كار ؛

• دادن آموزشهاي بصري يا نوشتاري

• انجام دادن كار با وسايل مختلف ، براي مثال استفاده ازماکتها به جاي وسايل واقعي و محکم ؛

اگر محيط بخشي از مشكلات است ، پس موارد زير را ملاحظه كنيد :

• مكاني با تحريك حسي بسيار اندک كه کودک بتواند كار كند ؛

• استفاده از گوشيها براي جلوگيري از شنيدن سروصدا ؛

• مكاني كه نور طبيعي دارد ؛

• عوض كردن لباسها ؛

• سطوح متفاوت كار ، براي مثال رنگ و بافت متفاوت .

اگر تغيير در روش بخشي از مشكل است ، مورد زير را بررسي كنيد :

• براي برنامة يك روز يا فعاليتي كه انجام مي‌شود ، به شكل بصري برنامه ريزي كنيد !

در صورتی که كودك هنوز در يك موقعيت بخصوص ناراحت مي‌شود اگر ديگر معلمان يا افراد اصلي با او صحبت كنند يا او را به محيط جديدي ببرند ، شايد به اوكمك شود .

مسائل دانش آموزان

سلامتي : مثل بيشتر بچه ها ، دانش آموزان اوتيسمي هم ، هميشه تشخيص نمي دهند كه چه موقع بيمارند يا از حالت عادي خارج شده‌اند. متأسفانه ، آنها از توانايي خود در خصوص بيان درد يا ناراحتي جلوگيري مي كنند و اغلب قادر نيستند تا به بخشي از بدنشان كه ممكن است صدمه ديده باشد ، اشاره كنند . يك چشم تيز بين بايد علائم بيماري را ببيند ؛ مواردي از قبيل حمله هاي قلبي يا مغزي يا مصدوميت در كودكي كه بيان آنها برای افراد اوتيسمی مشكل است وقتي كودك رفتاری غيرعادي دارد ، يا هيچ عكس العملی نشان نمي دهد و يا عكس العمل شديد نشان مي دهد ، غذاي مورد علاقة خود را رد مي كند يا تمايلي به شركت در فعاليتهاي كلاسي ندارد ، آنگاه شما بايد بررسی کنيد که ممکن است او حالش خوب نباشد . شايد شما قادر باشيد تا به بچه بياموزيد كه چگونه احساس خود را با يك فهرست پيوسته ای ازكلمات يا تصاوير، كه از «بيماري» تا «خوب شدن» تنظيم شده، نشان دهيد واز او بپرسيد كه كداميك در حال حاضر در مورد او صدق مي كند . اگر شما همكاري در كلاس داريد ، از او بخواهيد تا به يك موضع درد يا زخم بدن کودک نگاه كند . براي مثال ، مشكل است بگوييم آيا كودك بيمار است يا نه . در چنين موقعيتهايي شما مي توانيد ظن خود را خوب بيازماييد ، ناكامي را منتقل كنيد يا فعاليت ديگري را امتحان كنيد يا محيط را تغيير دهيد و بعد مشاهده كنيد آيا اين رفتار ادامه دارد يا نه .

بسياری از بچه هاي اوتيسمي شرايط حمله‌هاي قلبي يا مغزي پيشرفته دارند ، بنابراين اگر اين مورد مشكلي پيش مي آورد ، شما بايد آن را بررسي كنيد و از مشاهدات خود يادداشتهايی برداريد . اگر مورد ادامه پيدا کرد ، والدين ياكساني را كه از بچه نگهداري مي كنند ، باخبر سازيد ! بعضي اطلاعات در مورد شرايط درماني ، داروها و از اين گونه موارد كه مي تواند روي رفتارتاثير بگذارد ، نبايد به معلمان واگذار شود. موقعيت و شرايط مي تواند گيج كننده و پيچيده باشد . از والدين آنها بپرسيد يا از آنها بخواهيد تا از دكتر در مورد تأثير ممكن شرايط درماني و دارويي روي رفتار روز به روز کودک سئوال كنند . اگر شما و همکارتان تغييرات نامفهومي را مشاهده كرديد ، اين قبيل اطلاعات اغلب مي تواند به والدين و تنظيم دارويي پزشكان متخصص كمك كند .

مشكل رفتاري غير قابل انتظار : قبلاً در همين بخش يادآوری کرديم كه مشكل رفتاري شايد يكي از معاني مشكل ارتباط كودك با ما باشد . به هر حال ، در بعضي مواقع ، کودک رفتارهايي انجام مي دهد که نشان می دهد او تمايلي به كارهايي كه برايش مشخص شده و تلاشهاي ما ندارد و ما قادر به توضيح آن نيستيم ؛ شايد رفتار ناخودآگاه يا حركات غيرارادي كودك باشند كه او كنترل خيلي كمي روي آنها دارد . بعضي بچه‌ها را مشاهده مي كنيم كه هنگام عبور از كنار چيزي به آن برخورد كرده و زمين مي خورند، يا بدون دليل واضحي موي شخص ديگري را مي كشند. بعضي از اين اعمال ، پاسخهاي غيرارادی به يك شيء يا يک محرك هستند و بدون خود آگاهي ذهني انجام مي‌شوند . شايد شما متوجه شويد كه اين اعمال در بعضي اوقات بيشتر از مواقع ديگر و بيشتر مواقع ، وقتي كودك تحت فشار و اضطراب است ، رخ مي دهند . بعضي از محققان اين گونه رفتار را « حركات ناخودآگاه ناگهاني و غير ارادي » نام نهاده ‌اند . شما نبايد رفتارهاي شخصي از خودتان نشان دهيد كه باعث شود آنها فكر كنند ازآنها نفرت داريد . گاهي مي توان روشی براي کار کردن با بچه‌ها پيدا كرد . برا ي مثال ، مرد جوانی اگر به روش خودش دستش را در جيبش مي گذاشت ، مي تـوانست از افتادن چيزها جلوگيري كند . به هر حال ، اين دانش آموز می بايست بي‌معطلي از اين استراتژي استفاده مي كرد تا در يك مدت زماني آن را تمرين كند .

گروهی ازمحققان فرضيه‌اي دارند كه از كنترل خارج شدن اين رفتار، ممكن است به خاطر پيشرفت يك نوع بخصوص حملة قلبي يا مغزي باشد . اگر شما گمان برديد كه چنين حالتي وجود دارد ، در مورد آن به والدين کودک توضيح دهيد تا آنها دراين مورد با متخصصان اطفال يا GP مشورت كنند . به نظر مي رسد كه بعضي از بچه‌ها دربارة حادثة عصبي كه در حال رخ دادن است ، از نوعی آگاهی يا حس خطر برخوردارند و به همين جهت با ناراحتيها و آشوبهايي آن را نشان مي دهند . آنها در اين مواقع ، فعاليت زيادي مي كنند كه به رفتار معمولي دست يابند يا فعاليتي را تكرار كنند تا شايد بتوانند آرام شوند . در بعضي از مواقع ، اين فعاليت شايد مفيد باشد ولي در بعضي جاهاي ديگر هيچ تأثيري ندارد و رسيدن به موفقيت غير ممكن است .

بهترين روشي كه شما می توانيد در اين شرايط انجام دهيد ، كم كردن انتظار کودک تا حد ممكن و استفاده از فعاليتهاي آرامش بخش براي به حداقل رساندن فشار و اضطراب اوست .

در ضميمه دو ، صفحه131 ، فهرست مجموعه ای از سئوالاتی كه ممكن است شما قبل از رسيدگي به مشكل رفتاري بپرسيد ، آمده است .وقتي شما اين اطلاعات را بدقت جمع آوري كرديد ، با ديگر افرادي كه با کودک در ارتباط هستند ، در ميان بگذاريد . بهترين حدس هر شخصي دربارة دليل بيماري چيست ؟ اگر مجموعه ای از عقايد متنوع وجود دارد ، شايد ضروري باشد كه به يك نقد سيستماتيك بپردازيد و در يک زمان شرايط را تغيير دهيد و بعد ببينيد چه اتفاقي مي افتد .شايد نياز باشد که چندين راه ممکن را قبل از رسيدن به موفقيت امتحان کنيد . براي مثال ، اگر شما در مورد وظايفي که کودک انجام مي دهد ، تصميمي مي گيريد که باعث به وجود آمدن مشکلاتي می شود ، وظيفة او را براي چند روز تغيير دهيد و مشاهده کنيد که چه اتفاقي مي افتد .اگر بهبودي در رفتار او رخ داد يا مشکل به طور کامل برطرف شد مي تواند نقطه شروع خوبي باشد ، اما اگر بهبودي حاصل نشد ، راههاي ديگر را امتحان کنيد !

اگر متوجه شديد که مشکل رفتاري معمولا در زمان ايجاد تغيير رخ مي دهد ، براي آماده کردن کودک از وسايل بصري استفاده کنيد تا بفهمد که چه اتفاقي در حال روي دادن است و سعي کنيد اطاعاتی در مورد هر بخش از فعاليت به او بدهيد .

گاهي متوجه مي شويد که کودک بايد رفتارهای اجتماعي را ياد بگيرد که قبلاً با آنها آشنايي نداشته است . براي مثال ، شايد او نمي داند که چگونه در يک بحث گروهي شرکت کند يا چگونه بچه ديگري را که در زمين بازي او را اذيت مي کند ، از خود دور ساخته و از خود دفاع کند .

يکي از بهترين راهها براي آموزش به اين کودک تماشاي همسالان و همکلاسان اوست . آنها براي رسيدن به موفقيت در چنين شرايطي چه مي کنند؟ احتمالا رفتاري که آنها انجام مي دهند براي به دست آوردن رضايت ماست . بيشتر آنچه را که مي بينيم ، قوانيني هستند که گفته نشده و به صورت عملي هستند و مشخص مي شود که شايد اين بچه و بعضي بچه هاي ديگر کلاس بايد با مشاهده آنها را ياد بگيرند .

به خاطر داشته باشيد که به عنوان نتيجة رفتاري کودک ، اتفاقاتي راکه رخ داده بررسي کنيد . آيا کودک از انجام وظيفه فرار مي کند يا به محيط ديگري مي رود ؟ اگر چه خيلي از بچه ها براي خارج شدن از کلاس خجالت زده مي شوند ، اما بچة اوتيسمي که شناخت کمتري از اين موضوع دارد که ديگران درباره اش چه فکر مي کنند ، تنها شايد اين موضوع را يک راه رهايي از آزار ديگران بداند . از ديدگاه او و تجربياتش ، بهترين روش براي فرار از چيزي ، اين است که رفتارش را شدت بخشد . اگر مي خواهيد که او در اين موقعيت کنترل شده باشد شايد نياز باشد که نتايج را تغيير دهيد . يک حالت اخطار دهنده اين است که وقتي شما در چنين شرايطي که او رفتارش را براي مدتي تشديد مي کند ، قرار گرفتيد ، به او اهميت ندهيد و اگر نشان داديد که رفتارش هيچ تأثيري روي شما نمي گذارد ، به راحتي سطح اين رفتار او پايين مي آيد . به خاطر اينکه اين شرايط براي بسياري از افراد پيش مي آيد ، عاقلانه تر آن است که شرايط را طوري تغيير دهيد تا بتوانيد به خاطر اينکه کودک اطاعت کرده است ، به او پاداش دهيد . براي مثال ، اگر کودک براي مدت زماني خوب کار کرده ، به او استراحتي بدهيد . در اين روش احتمالاً استراحتي را که نياز داشته گرفته ، اما اين استراحت به خاطر رفتار خوب او بوده ، نه رفتار بدش.

ضروري است که تا حد امکان از رفتار نامطلوب جلوگيري کنيم ، نه اينکه وقتي رخ داد ، بخواهيم آن را بررسي کنيم . اغلب اوقات افراد ، بخصوص والدين يا همکاران معلم ، همان صبح با يک نگاه به بچه مي گويند که امروز روز خوبي خواهد بود ، يا اتفاق بدي در حال رخ دادن است . به هنگام مشاهدة چنين حالتي ، ديگران را آگاه سازيد و روشهاي جلوگيري از اين حالت را پيش بگيريد ! شما بايد نسبت به علائم اضطراب کودک در طول روز هوشيار باشيد و نسبت به آنهابه اقدام شايسته ای دست بزنيد . براي بسياري از کودکان اوتيسمي ،کيفيت حرکاتشان در ضمن شروع اضطراب تغيير خواهد کرد . آنها بيشتر حرکت مي کنند و حرکاتشان نيز غيرقابل کنترل و ناگهاني است ، يا به نظر مي رسد که ناپسند باشد . به هر حال ، شما بايد علائم فردي دانش آموزتان را بدانيد . خيلي از بچه ها بخصوص در زمين بازي مشکل پيدا مي کنند و اين زمان بسيار مهمي هم براي بزرگترها و هم براي همسالان کودک است که بدقت آن را مشاهده کنند . وقتي که دانش آموز بزرگتر شد ، از او بخواهيد که از اين علائم آگاهي پيدا کند و آنها را براي او شرح دهيد .

شايد شما بخواهيد در مورد آنچه مشاهده مي کنيد ، با او صحبت کنيد و به او اجازه دهيد تا احساسات درونی خود را بيان کند .

توني آتوود، برنامة زير را در مورد اين مسأله پيشنهاد مي کند . دويا سه فعاليت که دانش آموز را آرام مي کند ، مشخص کنيد و وسايل يا امکانات مورد نياز را در دسترس خود قرار دهيد . وقتي که کودک علايم اضطراب را نشان داد ، يکي از اين فعاليتها را پيشنهاد کنيد . براي دانش آموزان جوانتر يا آنهايي که نمي توانند صحبت کنند ، به شکل بصري پيشنهاد دهيد . به دانش آموز اجازه دهيد تا موقعي که آرام شد به فعاليت خود ادامه دهد . در چنين شرايطي وقتي اين علائم در حال از بين رفتن بود يا دانش آموز به انتخاب آرام کننده پاسخي نداد و بيشتر عصباني و مضطرب شد به طور مستقل دانش آموز را وارد فعاليت فيزيکي کنيد ! اين فعاليت مي تواند دويدن دور مدرسه باشد پرش و بالا و پايين پريدن يا کار در بيرون با يک کيف سوراخ در چنين موقعيتهايي به بچه انتخابي ندهيد که احتمال عصبانيت بيشتر او براي انتخاب کردن مي رود اگر اين روش کارآيي نداشته باشد يا او روي خرابکاري متمرکز شود ، شما يک فعاليت ويران کننده در دست داريد . سعي کنيد فعاليت تاحد ممکن مفيد باشد . بعضي فعاليتهاي پيشنهاد شده عبارتند از : له کردن قوطيها براي بازيافت ، پاره کردن لباسهاي کهنه به منظور تميزکردن چيزي ، و پاره کردن کتابچه هاي تلفن براي بازيافت مي باشند . رمز موفقيت در اين فعاليتها اين است که به شکل مناسبي آماده شده باشند و براي تنظيم آنها دانش آموز در انتظار به سر برد . البته ، به خاطر داشته باشيد که وقتي دانش آموز آرام شد ، بگذاريد بداند که شما از اين که او در اين حالت احساساتش را متمرکز کرده خشنود هستيد البته به طور کلي ما مي خواهيم که دانش آموز اين استراتژيها را بدون هيچ وابستگي به يک بزرگتر شروع کند .

ملاحظات رفتاري

• دانش آموز را براي فهميدن اينکه آيا رفتارهاي غير معمولي او دليل خاصی دارد ، مشاهده کنيد .

• رفتارهاي غير معمولي شايد تلاش براي برقراري ارتباط باشد .

• مطمئن شويد که دانش آموز براي بيان اينکه نياز به استراحت دارد روشي داشته باشد .

• روش ويژه يا مکاني داشته باشيد تا دانش آموز بتواند آرام شود .

• برنامه ريزي و زمان بندي ضروري است ، پس برنامه ها و قوانين روشني تنظيم کنيد و در مورد آنها با دانش آموز بحث کنيد .

• علائم نامفهوم تغييرات را در سلامتي دانش آموز مشاهده کنيد .

• براي حل مشکلات رفتاري که قابل توضيح نيستند ، راهي پيدا کرده و با دانش آموز کار کنيد .

2-3- استراتژيهاي فوري

فروپاشي رفتاري

اغلب معلمان اين سئوال را می پرسند که وقتي رفتار کودک از کنترل خارج مي شود ، چه بايد بکنند ؟ حتي با بهترين برنامه ريزيها ، تمام مشکلات رفتاري رفع نمي شود . اگر شرايط از کنترل شما خارج شد ، سعي کنيد روشهاي زير را که به وسيله توني آتوود پيشنهاد شده ، دنبال کنيد :

• اين مسأله را که ممکن است يک عامل بيروني باعث بروز اين رفتار شده باشد يا در بروز آن دخالت داشته ، بررسي و کنترل کنيد .عواملي از قبيل : انجام يک فعاليت ، محيط انجام کار ، برنامه مورد نظر و يا سلامتي کودک .

• سعي کنيد دانش آموز را از اين موقعيت دور کنيد ! اگر قادر نيستيد که دانش آموز را از اين موقعيت منحرف کنيد ، يک يا چند روش زير ممکن است مفيد واقع شود :

الف) کاري انجام دهيد که کودک آرامش پيدا کند .

ب) اجازه دهيد کودک به حالت ايمن و محافظت شده خود برگردد ،

ج) شايد کودک يک فعاليت تکراري داشته باشد که رفتار او را کنترل کند ،

د) کودک را درگير يک ورزش جسمي کنيد .

• با صحبت کردن او را کنترل کنيد ، اما اطمينان حاصل کنيد که شما با آرامش اين کار انجام مي دهيد .

• اگر قادر نيستيد دانش آموز را آرام کنيد ، پس چيزهايي را که اطراف اوست ، از وی دور کنيد و به او اجازه دهيد تا به روش رفتاري خودش کار کند .

نکته ای براي معلمان : اين قسمتهاي کار خيلي خسته کننده است . در مورد اين موضوعات با شخصي که ازآنها آگاه است ، صحبت کنيد . به خانه برويد ، حمام بگيريد يا يک نوشيدني بنوشيد ! به عبارت ديگر ، به خودتان يک زمان استراحت بدهيد (موارد بالا براي راحتي مرجع در داخل کادر قرار گرفته است) .

روشهاي ضروري(اضطراري)

اگر شرايط خارج از کنترل به نظر مي رسيد :

• عوامل بيروني فروپاشي را چک کنيد !

• سعي کنيد کودک را از آن موقعيت دور کنيد يا او را آرام سازيد !

• بچه را درگير ورزشهاي پر فعاليت کنيد !

• آرامش را حفظ کنيد !

• يک فاصلة مناسب را رعايت کنيد !

............ ادامه دارد