واقعیت ها را ببینیم

حمیدرضا عرب

در طی تجربه کاری خود والدینی را می بینم که می گویند مساله اتیسم را پذیرش کرده اند اما از صحبت هایی که در مورد اتیسم بیان می کنند و کارهایی که در زمینه آموزش و توانبخشی فرزندانشان انجام می دهند به نظر می رسد در گام اول پذیرش متوقف شده اند و همین عامل باعث می شود فعالیت هایی را انجام دهند که نه تنها به سود فرزندانشان نیست بلکه حتی موجب فشار بر کودک نیز می شود.
در این مقاله سعی دارم به نکاتی اشاره کنم که نشان می دهد این گونه والدین در مسیر اشتباه قرار گرفته اند و با توصیه های لازم از جانب متخصصین می توان از این مسیر اشتباه جلوگیری نمود.
مدرسه آری در صورتی که کودک برای رفتن به مدرسه آماده باشد
رفتن به مدرسه آرزوی هر والدی است و همه والدین دوست دارند موفقیت فرزندانشان را در مدرسه شاهد باشند این قضیه با رسیدن سن کودک به 6 سالگی برای والدین اتیسم نیز صدق می کند. اما یکی از فاکتورهای ورود به مدرسه داشتن توانمندی لازم برای مدرسه است اما برخی ازوالدین بدون آنکه توانمندی های فرزند خود را در نظر بگیرند اصرار دارند به شیوه های مختلفی فرزند خود را رهسپار مدرسه کنند و اگر توانمندی های آنها برای رفتن به مدرسه کافی نباشد این مساله را قبول نمی کنند و مدعی اند همه متخصصین در حال اشتباه هستند البته گاهی اوقات برخی از متخصصین نیز که تجربه کافی ندارند به این مساله دامن زده و به طرق مختلف با والدین همراه می شوند تا کودکان شان را رهسپار مدرسه کنند. به وفور دیده ام که گاهی اوقات علی رغم اینکه متخصصین سنجش، کودک را برای ورود به مدرسه آماده نمی دانند و مشکوک به اتیسم هستند و معتقدند که در صورت آموزش کودک در مدرسه عادی نه تنها مشکلات وی حل نمی شود بلکه بیشتر نیز می شود والدین این موضوع را قبول نمی کنند و برخواسته ی خود برای رفتن کودک به مدرسه عادی پافشاری می کنند و بعد از آنکه کودک وارد مدرسه شد کودک خود را با سایر کودکان مقایسه می کنند و به جای آنکه در این زمینه تصمیم منطقی بگیرند کودک را تحت فشار قرار می دهند و به خیال خود گمان می کنند که به کودکان خود کمک می کنند. وقتی واژه اتیسم را می شنویم والدین در ذهنشان تنها یک چیز نقش می بندد و آن اینکه کودکی که باید تحت آموزش باشد تا به مدرسه راه یابد مانند سایر کودکان. اما والدین باید بدانند که اختلال اتیسم طیف است و کودکانی که در طیف خفیف هستند و از توانمندی های لازم برخوردارند می توانند به مدارس عادی راه یابند والدین ما نباید تمام اهداف خود را در رفتن فرزندشان به مدرسه خلاصه کنند و گاهی اوقات اینکه پیشرفت کودک را در مدرسه رفتن خلاصه کنیم اشتباه است باید منطق بر انتخاب های مسیر فرزندمان حاکم باشد تا احساس.
آموزش صحیح است اما تحت فشار قرار دادن اشتباه
گاهی اوقات همه زندگی کودک مبتلا به اتیسم آموزش می شود به گونه ای که کودک از سپیده دم صبح تا اواخر شب تحت آموزش های فشرده قرار می گیرد و همین عامل باعث می شود که او از آموزش خسته شود در حالی که خستگی کودک توسط سایرین این گونه قلمداد می شود که او در برابر آموزش مقاوم است. اما والدین باید این نکته را بدانند که آموزش کودکان اتیسم نباید جنبه افراطی به خود بگیرد. گاهی اوقات اگر آموزش در ساعت های طولانی برای کودک اعمال شود نه تنها نتیجه مثبتی ندارد بلکه کودک به دلیل خستگی مشکلات رفتاری بیش از اندازه ای پیدا می کند و اموزش نتیجه منفی در پی دارد. این کودکان نیز مانند سایر کودکان حق دارند که زمانی را به استراحت، بازی کردن و تفریح و سرگرمی بپردازند تا انرژی لازم برای ادامه آموزش را داشته باشند. ما باید بدانیم انسان خسته و فرسوده از توانایی لازم برای دریافت آموزش برخوردار نیست و نیاز به انرژی کافی برای دریافت آموزش دارد.
تذکر بله اما تحقیر و اهانت خیر
بسیاری از کودکان مبتلا به اتیسم در آیتم های آموزشی اشتباهاتی را بروز می دهند. بسیاری از والدین ومتخصصین در قبال این اشتباهات به جای آنکه کودک را تحت آموزش قرار دهند به گونه ای با او برخورد می کنند که گویا کودک از عمد یک رفتار را نشان داده است در این شرایط باید قبول کرد که کودکان مبتلا به اتیسم متفاوت اند و بسیاری از رفتارهایی که بروز می دهند برای آنان معنای متفاوتی دارد و گاهی پاسخ های اشتباه به خاطر لجبازی نیست بلکه به خاطر عدم توانمندی آنها است که با ادامه درمان و آموزش می توان به نتیجه مورد علاقه رسید. داد زدن ها، توهین کردن ها، محدودیت های بیش از حد، تنبیه و ... در آموزش کودکان اتیسم جایی ندارد.
مقایسه با گذشته خود کودک درست است اما با دیگران نادرست
برخی از والدین دایما کودک خود را با دیگر کودکان مقایسه می کنند وهمه کودکانی که در معرض دید آن ها هستند می شوند آینه فرزند شان. پیشرفت های کودک برنامه رشدی کودک را تعیین نمی کند بلکه کودکان دیگر برنامه کودک را مشخص می کنند اما والدین باید بدانند که کودک با گذشته خودش مقایسه شود و در صورتی که نسبت به سال های قبل پیشرفت کرده باید برنامه آموزشی او را ادامه دهیم اما اگر کودک نسبت به گذشته اش پیشرفت نداشته است باید احساس خطر کرد. لذا به صورت قطعی باید اعلام نمود که مقایسه این کودکان با سایر کودکان امری اشتباه است و ما نباید به این مساله دامن بزنیم.
انتظارات واقع بینانه درست اما انتظارات غیر واقع بینانه نادرست
فرزند من باید به دانشگاه برود، فرزند من باید به راحتی با دیگران تعامل داشته باشد، وای فرزند من در مدرسه با دانش آموزان دعوا کرد و آموزش های او گویا هیچ گونه فایده ای نداشته است. این جملات ما را به یاد عدم پذیرش واقعیت اتیسم می اندازد ما معتقدیم کودکان مبتلا به اتیسم در تمام زمینه ها قادر به پیشرفت هستند اما این به معنی حل کامل مشکل نیست. والدین باید این انتظار را داشته باشند که مشکلات فرزندانشان روز به روز کم تر شود اما اینکه به یکباره مشکلات به صورت کامل حل شود انتظارغیر واقع بینانه است. در طی تجربه کاری با بسیاری از والدین رو به رو شده ام که مفهوم پیشرفت در کودکشان را حل کامل مشکلات او می دانند اما به راستی آیا می توان همه مشکلات افراد مبتلا به اتیسم را حل کرد؟
به دنبال سراب نباشیم
برخی از والدین در مسیر توانبخشی فرزندشان به دنبال معجزه اند و نه به دنبال آموزش. دیده ام والدینی که به دنبال اخباری مبنی بر درمان کامل اتیسم هستند یا آنکه به روش های غیرعلمی برای درمان فرزندانشان متوسل می شوند این نشان دهنده آن است که این والدین به دنبال معجزه اند نه تغییر و پیشرفت فرزندانشان. باید بدانیم که دانشمندان در حال تحقیق برای کشف علت و درمان اتیسم هستند و اگر علت این اختلال و درمان آن کشف شود در سایت های معتبر اطلاع رسانی می شود اما تا آن موقع ما باید با آموزش و توانبخشی صحیح کودک را در مسیر پیشرفت قرار دهیم.
غمگینی عادی است اما احساس گناه و مقصر کردن دیگران اشتباه است
برخی از والدین سال های سال با احساس گناه و مقصر دانستن دیگران روزگار می گذرانند. آنها داشتن یک فرزند مبتلا به اتیسم را به خود نسبت می دهند و این گونه برخورد می کنند که گویی رفتار اشتباه انجام داده اند. علت اتیسم کشف نشده است و ما به جای آنکه بدنبال مقصر برای این اختلال باشیم باید اطلاعات خودمان را به روز کنیم.
در برابر این باورهای غلط چه اقدامی ضروری است
قبل از هر چیز والدین باید واقع بینانه به مساله اتیسم نگاه کنند و احساسات خود را مبنای آموزش و توانبخشی کودکان قرار ندهند.
مشورت با یک متخصص اتیسم
والدین باید حتما در تمام زمینه ها با متخصصین اتیسم مشورت نمایند این کار باعث می شود که از تصمیمات عجولانه و احساساتی خود داری نمایند و برای فرزند خود تصمیمات منطقی بگیرند.
لازم است نهادهای مسوول جلسات آموزشی مرتبط با این باورهای غلط را برای والدین برگزار کنند.
اتیسم اختلالی پیچیده است و والد کودک اتیسم نیازمند اطلاعات بسیار زیادی است و گاها بسیاری از تصمیماتی که این والدین می گیرند و بر مبنای آن عمل می کنند یا نظراتی که در زمینه توانبخشی فرزندانشان دارند ناشی از کمی اطلاعات آنها می باشد بنابراین بالا بردن آگاهی والدین نقش بسیار مهمی در زمینه کاهش تصمیمات غلط دارد.
مشاوره با روان شناسان خبره
بسیاری از والدین مساله اتیسم را یک ننگ برای خود می دانند و از هر روشی استفاده می کنند تا اثبات کنند که فرزند آنها از هر جهت توانمند است و تصمیماتی که می گیرند برای فرار از این ننگ اجتماعی است در حالی که نیاز است والدین به گونه ای منطقی به آن نگاه کنند و لازمه این کار مشاوره با روان شناسان است تا با با این باورغلط که اتیسم یک ننگ اجتماعی است مقابله کنند.
معیارهای صحیح ارزیابی توسط نهادهای مسوول انجام شود
ارزیابی توانمندی های کودکان مبتلا به اتیسم برعهده والدین نیست و باید همه نهادهای مسوول از توانمندی های کودک ارزیابی صحیحی داشته باشند تا والد کوک مبتلا به اتیسم در معرض شک و تردید قرار نگیرد. متاسفانه بعضی مواقع به دلیل اینکه ارزیابی های صحیحی از توانمندی های کودک صورت نمی گیرد والد وقتی با تفاوت دیدگاه ها مواجه می شود در معرض شک و تردید قرار می گیرد و این مساله باعث می شود که حتی باورهای غلط خود را تقویت کند.
با توجه به آن چه گفته شد لازم است والدین با پذیرش کامل اتیسم و دوری از بسیاری از باورهای غلط و ناکارآمد مسیر رشد و پیشرفت فرزندانشان را فراهم آورند و این نکته را بدانند حقیقتی که من را به گریه بیندازد بهتر از دروغی است که من را به صورت موقت بخنداند.