کتـاب تکنیـک های رفـتــاری بخش یازدهم

تکنيک های آموزشی – رفتاری برای کودکان در خودمانده 

ترجمه قسمت هايی از کتاب The Me Book نوشته پروفسور Lovaas

«بخش یازدهم»

مهارت پوشيدن:

براي آموزش مهارت پوشيدن بلوز ،  شلوار ، جوراب و کفش  بايد اول آموزش درآوردن آنها با کودک کار شود يعني کودک  اول بايد ياد بگيرد به طور مستقل شلوار يا بلوز خود را درآورد.  براي اين کار اول بايد درآودن کفش ها و جورا ب ها سپس شلوار و بعد پيراهن را بياموزد.

 درآوردن کفش ها و جوراب ها:

 مرحلۀ اول: بچه شما بايد به گونه اي روي زمين بنشيند که بتواند به کفش هايش دست بزند.  مرحلۀ دوم: به او بگوييد کفش ها را بازکن سپس دستش را بگيريد و او را هدايت  کنيد تا کار بازکردن کفش ها را انجام دهد ( او را تشويق کنيد ) مرحلۀ سوم: بگوييد « کفش ها را درآور » سپس دست او را بگيريد و انگشت سبابه اش را بر روي پاشنۀ کفش قرار دهيد و دستش را به سمت پايين فشار دهيد تا زماني که کفش درآورده شود او را تشويق کنيد براي کفش ديگر نيز اين کار را تکرار کنيد و راهنمائيها را بتدريج حذف کنيد تا کودک به طور مستقل بتواند اين کار را انجام دهد.  مرحلۀ چهارم : بگوييد« جوراب ها را در بياور » و شست و انگشت سبابه بچه را در بالاي جوراب قرار دهيد، دست او را به سمت پايين فشار دهيد تا زمانيکه جوراب هايش را درآورد سپس او را تشويق کنيد.

مرحلۀ پنجم: هنگامي که بچه بتواند مقدار باقيماندۀ جوراب را خودش از  پا دربياورد او را براي اين کار وادار کنيد  و بعد از اتمام اين کار او را تشويق کنيد و به تدريج راهنماييتان را کاهش دهيد و اجازه دهيد تا او خودش به تنهايي اين  کار را انجام دهد.

درآوردن شلوار:

مرحلۀ ا ول: شلواري راحت بدون زيپ وگيره به بچه بپوشانيد مرحلۀ دوم بگوييد « شلوار را دربياور » و انگشت شست بچه تان را در زير کمر شلوارش در يک طرف، قرار داده ، در حاليکه دست خود را بر روي دستانش مي گذاريد و شلوارش را به سمت پايين بکشيد. و او را تشويق کنيد. مرحلۀ سوم: بگوييد « پايت را بالا بياور » و در صورتي که از اين دستور پيروي کرد با قرار دادن دست خو در پشت يک زانو و بالا آوردن پا و خارج کردن آن او را کمک کنيد. روش موردنظر را با پاي ديگر تکرار نماييد ( او را تشويق کنيد). مرحلۀ چهارم: اگر کودک شما قادر به ايستادن نيست به او بگوييد « بنشين»  و در صورت نياز ، با قرار دادن يک دست در پشت ا و دست ديگر در سمت شکم اش ، آن را پايين بکشيد و او را کمک نماييد.  اين باعث مي شود تا او خم شود. فشار آوردن به پشت او،  تا اندازۀ زياد، اين حس را در او ايجاد مي کند.  او بايد بنشيند. در هنگامي که او نشسته است ، بگوييد « پايت را بيرون بکش » و او را کمک کنيد تا شلوار را محکم بگيرد، در حالي که دست خود را بر روي ساق پا در پشت زانوي اش قرار داده ايد، يک پاي خود را از پاچه شلوار بيرون آورد. در مراحل بعدي راهنمائيهايتان را بتدريج کم کنيد تا  جائيکه بچه بتواند بطور مستقل اين کار را  انجام  دهد.

پوشاندن لباس:

پوشيدن  لباس، بايد به روش مشابه درآوردن آن ، آموزش داده شود. يعني ، آخرين عمل را در ابتدا انجام دهيد.  ليکن بايد منتظر بمانيد تا مهارت هاي مربوط به محکم کردن شلوار  مثل بستن زيپ ، حلقه فلزي و دکمه، آموزش داده شوند.  زيرا اين کارها به مهارت بيشتري نياز دارند و از بچه هاي خيلي کوچک ، نمي توان انتظار داشت تا آن ها را انجام دهند.

 پوشيدن شلوار:

در ابتدا اگر پوشيدن شلوار را در حال نشسته به بچه آموزش دهيم ساده تر و مناسب­تر است.  

مرحلۀ اول:  پوشيدن شلوار به طورکامل ،  در حاليکه کمر آن سفت مي گردد.

مرحلۀ دوم: بالا کشيدن شلوار ، از کفل ها تا کمر

مرحلۀ سوم: شلوار را از زانو تا کفل بالا بکشيد.

مرحلۀ چهارم: شلوار را از مچ  پا تا زانو بالا بياوريد. 

مرحلۀ  پنجم:  ايستادن

مرحلۀ ششم: پايش را درون سوراخ پاچه شلوار قرار دهيد به طوري که شلوار در مچ  پا قرارداده شود.

مرحلۀ  هفتم: پاچه هاي شلوار را بر روي پا قرار دهيد.

مرحلۀ هشتم: در حالي که شلوار را نگاه داشته ايد آن را برابر پا قرار دهيد. 

مرحلۀ نهم:  يک طرف شلوار را محکم گرفته ، آن را بالا نگه داريد. 

  مرحلۀ دهم: شلوار را بردارد و بپوشد.

پوشاندن پيراهن:

مرحلۀ اول: پيراهن را داخل سر کودک قرار دهيد.

مرحلۀ دوم: دستها را يکي يکي  درون آستين قرار دهيد.

 مرحلۀ سوم: پيراهن را از زير بغل  پايين بکشد و آن را مرتب کند.

مرحلۀ چهارم: پيراهن را در مکاني مناسب قرار دهيد و به کودک بگوييد آن را بپوش.

پوشيدن جوراب ها:

مرحلۀ اول: جوراب را از ساق پا به بالا بکشيد.

مرحلۀ دوم: جوراب را از پاشنه به بالا بکشد.

مرحلۀ سوم: بعد از اينکه جوراب  را بر روي پنجه هاي پا قرار داد سپس از کودک بخواهيد آن را به سمت پاشنه پا ، بالا بکشد. 

مرحلۀ چهارم: جوراب را بر روي پنجه پا قرار دهيد.

مرحلۀ پنجم: جوراب را به طرز صحيحي بگيريد.  به طوري که آماده پوشيدن  باشد.

مرحلۀ ششم: جوراب را برداريد و کودک را بنشانيد و خود نيز بنشينيد تا کودک خود به طور مستقل اين کار را انجام دهد.

پوشيدن کفش ها :

مرحلۀ اول: پاشنه پا را در پاشنۀ کفش فشار دهيد.

مرحلۀ دوم: پاشنۀ کفش را بر روي پاشنۀ پا ، بالا بکشيد.

مرحلۀ سوم: بعد از اينکه يک پنجه را به طور درست درآن قرار داديد. پا را به درون آن حرکت دهيد.

مرحلۀ چهارم: دست بچه را خم کنيد تا بتواند پشت کفش را بالا بکشد.

مرحلۀ پنجم: کودک بايد اين کار را به طور مستقل انجام دهد.

روش ديگر اين آموزش ها روش الگوسازي است. يعني با وادارکردن بچه جهت تقليد اعمالتان او را آموزش دهيد. سودمندي هاي آموزش از راه تقليد ، اين است که بچه ياد خواهد گرفت تا بيشتر از شما تقليد کند و در طراحي خسته کنندۀ  هر مرحله به صورت مجزا ، وقت کمتري را صرف خواهيد کرد. 

برس زدن يا شانه کردن موي سر:

براي اينکه بچه بتواند شانه کردن موي سر را ياد بگيرد بايد اين کار را به مراحل قابل قبولتري  تجزيه کنيد.

مرحلۀ اول برداشتن برس يا شانه با دست.

 مرحلۀ دوم: برس زدن مو

مرحلۀ سوم: آغاز کردن از يک بخش خاص و حرکت دادن شانه يا برس به سمت پايين در جهات چپ و راست سر.

 مرحلۀ چهارم: برس زدن مو به سوي پشت سر و برس زدن از بالا به پايين سر.

مرحلۀ پنجم: شانه کردن موهاي ريخته روي پيشاني.

مرحلۀ ششم: برس زدن بخش زيرين مو: بچه را روبروي آئينه بنشانيد و براي اجراي هر مرحله به بچه فرمان بدهيد مثلاً بگوييد: « پشت سر را شانه بزن » و براي هر مرحله با تقليدکردن از شما يا کمک فيزيکي مي تواند آن کار را انجام دهد و در آخر به تدريج کمکهاي فيزيکيتان را کاهش دهيد تا کودک به صورت مستقل اين کار را انجام دهد.

مسواک زدن:

عمل مسواک زدن ، متشکل از توانايي طولاني و گسترده اي از اعمال است . مسواک زدن، همانند هر مورد از رفتار ترکيبي ، بايد در مراحل  خيلي جزئي تر آموزش داده شود. با وجود يک چنين عمل پيچيده اي  کاملاً  آشکار مي شود که چگونه برنامه مربوط به آموزش  تقليدي مي تواند سودمند باشد.

 مراحل زير به عنوان راهنمايي جهت آموزش بچه تان در رابطه به  چگونگي مسواک زدن دندان اش توصيه مي شود: 1ـ آب را باز کنيد 2ـ دسته مسواک را گرفته، آن را برداريد 3ـ مسواک را خيس  کنيد 4ـ آب را ببنديد 5ـ لوله خميردندان را با دست  ديگر بگيريد   6ـ در خميردندان را باز کنيد 7ـ در آن را کنار بگذاريد 8 ـ خميردندان را بر روي مسواک بماليد 9ـ مسواک را  پايين بگذاريد. 10ـ  در خميردندان  را ببنديد 11ـ خميردندان را  پايين بگذاريد 12ـ مسواک را برداريد. 13ـ سطوح بيروني دندان هاي بالايي و  پاييني را مسواک بزنيد 14ـ سطوح رويين دندان ها را مسواک بزنيد  15ـ درون دندان هاي بالايي و پاييني را مسواک بزنيد 16ـ مسواک را پايين بگذاريد 17ـ  يک ليوان برداريد 18ـ آب را باز کنيد 19ـ   ليوان را از آب پرکنيد 20ـ آب را ببنديد 21ـ دهان را بشوييد 22ـ ليوان را پايين بگذاريد 23ـ دهان را خوب پاک کنيد 24ـ آب را باز کنيد 25ـ مسواک را بشوييد 26ـ  مسواک را کنار گذاريد 27ـ ظرفشويي يا دستشويي را بشوييد 28ـ آب را ببنديد 29ـ دستها را خشک کنيد 30ـ  وسائل را  کنار گذاريد.

شايد همۀ بچه ها به اين مراحل نياز نداشته باشند و بتوانند اين مهارت را با مراحل کمتري انجام دهند. سعي کنيد  در هر مرحله  فرمان را درست و صريح  بدهيد تا کودک دقيقاً بفهمد از او چه مي خواهيد. بهترين استراتژي  براي آموزش بچه تان جهت مسواک زدن دندان هايش ، همانند نوع موجود در ديگر   رفتارهاي پيچيده ترکيب  تکنيک هاي نمونه سازي ، تقليد و راهنمايي است. بعد از اينکه بچه چندين  مرحله از کار را انجـام داد مي توانيد به تـدريج راهنمائيهاي فيزيـکي را کم کنيد تا زماني که فقـط به او مي گوييد: « دندانهايت را مسواک بزن » او قادر باشد خودش ، دندان هايش را  مسواک بزند.