کتـاب تکنیـک های رفـتــاری بخش نهم

تکنيک های آموزشی – رفتاری برای کودکان در خودمانده

ترجمه قسمت هايی از کتاب The Me Book نوشته پروفسور Lovaas

«بخش نهم»

تعميم و نگهداري :

تعميم يکي از مهم ترين مفهومات يا جريان هاي موجود در آموزش است. بنابراين تعميم به کارآيي آموزش، مربوط مي شود، در حاليکه تغيير موجود در رفتار بچه، به ويژه تحت عنوان نتيجه اي از آنچه به او ياد داده شده است را تعيين مي کند معمولاً تعميم به دو بخش تقسيم مي شود.

الف: تعميم محرک ------- ب: تعميم واکنش

تعميم محرک : به اين صورت تعريف شده است: رفتاري که در يک حالت خاص، ايجاد مي شود به طور مداوم در حالتهاي ديگر نيز ايجاد شود حتي اگر حالتهاي ديگر در آموزش گنجانده نشده باشد. اين مطلب که آيا يک رفتار ويژه در همه محيط هاي مورد نظر عموميت داده مي شود يا نه را در ابتدا نمي توان مشخص کرد. برخي مواقع رفتار عموميت پيدا مي کند و گاهي اوقات اينطور نيست. روشهاي معين وجود دارد که به تعميم محرک کمک مي کند. اين روش ها عبارتند از : 1- کار کردن در محيط هاي مختلف 2- داشتن چندين معلم 3- برنامه تحريک عمومي : اين مورد، حداقل در آغاز کار ممکن است، سودمند باشد به گونه اي که موارد به ظاهر مشابه در خانه و مدرسه را ايجاد مي کند. مثلاً سعي کنيد شرايط مربوط به هنگام غذا خوردن در خانه را در مدرسه نيز ايجاد کنيد. 4- طرح هاي رايج مورد توجه : در صورتي که يک رفتار، بر يک طرح خاص مداوم، در خانه استوار مي گردد و به طور ناگهاني، به يک طرح متناوب در مدرسه تبديل مي شود.

رفتار مورد نظر حداقل بعد از چند روز نخست احتمالاً عموميت پيدا نمي کند. چنين تغييرات ناگهاني در طرح هاي ويژه، به احتمال زياد، در موقع ورود بچه به مدرسه رخ مي دهند و علت آن اين است که نسبت بچه ها با بزرگ تر ها در دو مکان، متفاوت مي باشد و اين در صورتي است که دلايل ديگري در برنداشته باشد. براي دوري کردن از چنين تغييرات موجود در طرح هاي ويژه (reward) ، قبل از اينکه، بچه به مدرسه برود سعي کنيد اين طرح را به طور متناوب در خانه اجرا کنيد.

همچنين کمک گرفتن از چندين معلم موجود در مدرسه در طول چند هفته اول جهت فراهم نمودن طرح آغازين (reward) به طور مداوم تر، اهميت دارد.

تعميم واکنش تعميم واکنش به ميزاني اسناد داده مي شود که شما بر اساس آن بتوانيد با استفاده از کار کردن بر روي يک رفتار تغييري در شمار وسيعي از رفتارها ايجاد کنيد برخي از ميزان عموميت، اعم از تحريک يا واکنش، براي آموزش موفقيت آميز در شمار وسيعي از رفتارها ايجاد کنيد برخي از ميزان عموميت، اعم از تحريک يا واکنش، براي آموزش موفقيت آميز ضروري هستند. شما بايد برخي از تغييرات را ايجاد کنيد زيرا نمي توانيد تمام رفتارها را در تمام موقعيت ها ايجاد کنيد . به منظور افزايش تعميم واکنش، توصيه هاي زير پيشنهاد مي شوند.

1- ايجاد واکنش هاي ارتباطي : جنبه هايي از زبان را توسعه و استحکام دهيد که در کسب آنچه بچه مي خواهد کارساز باشد. مثلاً ايجاد در خواست هاي شفاهي براي چيزهايي که بچه شما مي خواهد(مثل کلوچه ، بازکن .....) نسبت به موارد توصيفي (مانند بيني- گوش و ....) موثرتر است .

2- ايجاد مهارت هاي عملي برآورده کردن نيازهاي شخصي کودک شما از آموزش هر رفتاري که کارآيي آموزش را افزايش مي دهد سود جسته و از آن چه که برآورده کردن نيازهايش را ساده مي کند بهره مي گيرد. در حاليکه او را قادر مي سازد تا در را باز کند، شلوار خيسش را بکند، يا اينکه يک دوچرخه را براند به طوري که توسط آن بتواند به آنچه که در جستجوي آنست، دست يابد.

3- ايجاد بازي مناسب : انواع معيني از بازي ها، جانشين متناسب براي اشکال نامناسب تحريک خود خواسته مي باشند. مثلاً رقصيدن جايگزين خوبي براي چرخيدن و غلطيدن است.

4- ايجاد حس پذيرش: زماني است که افراد بالغ، کنترل دو يا چند رفتار را به دست مي گيرند، به طوري که بچه در آغاز کار راهنمايي مي شود و شماري از رفتارهاي پذيرفته شده، به طور همزمان، افزايش خواهد يافت.

ذکر اين نکته حائز اهميت است که براي دست يابي به اين عموميت و تعميم واکنش مشابه بايد به بخش وسيعي از تفاوت هاي فردي بچه ها توجه کرد.

5- تعليم آموزش مبني بر مشاهده: برنامه ها بايد به صورتي تنظيم گردند که بچه بتواند با مشاهده صرف رفتارهاي افراد ديگر و بدون هدايت مطالب را به خودي خود فرا بگيرد.

6- ايجاد پاداش هاي اجتماعي نوين: ما مي توانيم از طريق ارتباطات متقابل غير رسمي که به صورت پاداش يا تنبيه است قسمت وسيعي از رفتار هاي جديد کودک را شکل دهيم.

7- فراهم کردن پاداش هاي واقعي: شايد بيشترين نتايج موجود براي بچه موقعي روي دهد که او مي آموزد که پاداش هاي همراه با رفتار يا کار را مورد توجه قرار دهد. و گاهي اوقات ممکن است يک کار آنقدر خوشايند باشد که به عنوان پاداش براي خودش تلقي شود.

ما بايد در آموزشمان نکاتي را به کار ببريم تا آنچه را که کودک آموخته است بتواند در برهه اي از زمان نگهداري کند و آن را تعميم دهد که اين نکات عبارتند از:

1- بين مدرسه و محيط هاي ديگر به طور نامحسوس ، گذر نماييد به تعابير ديگر محيط مدرسه را در هر جايي فراهم کنيد به گونه اي که وقتي بچه خارج از مدرسه است. نتواند آن تغيير را تشخيص دهد.

2- يک طرح متناوب پاداش دهي را به کار بريد. بعد از اينکه بچه آموخت بعد از هر کار درستي پاداش دريافت کند به تدريج از دادن پاداش ها بکاهيد.

3ـ پاداش هايي را به کار بريد که بچه در محيط طبيعي دريافت خواهد کرد. از دادن پاداش هاي مصنوعي و اغراق آميز خودداري کنيد.

4ـ رفتارهاي کاربردي را آموزش دهيد: رفتارهايي را به بچه آموزش دهيد که (بخشي از زبان، بازي ورفع نيازهاي شخص باشد) در حيات روزمره اش تقويت و بازسازي مهمّي را ايجاد مي کند.

............ ادامه دارد.