کتـاب تکنیـک های رفـتــاری بخش سوم

تکنيک های آموزشی – رفتاری برای کودکان در خودمانده

  ترجمه قسمت هايی از کتاب The Me Book نوشته پروفسور Lovaas

«بخش سوم»

فصل چهارم

تقليد از کارهاي ساده :

بچه هاي عادي رفتارهاي پيچيده اي مثل ورزش و بازي را با مشاهده­ي رفتار ديگران و در مورد زبان بوسيله ي شنيدن صداي ديگران بدست مي آورند. بنابراين بچه ها اکثر مسائل را از مشاهده ي جامعه ي خود و مهارتهاي بازي را با تقليد ياد مي گيرند. بعد از کار با کودکان داراي اختلال نافذ رشد شما مشاهده مي کنيد که اين بچه ها چگونه در تقليد از رفتارهاي شما شکست مي خورند يا اينکه آن ها رفتارهاي شما را اشتباه تقليد مي کنند يا شايد شکست هاي آن ها در يادگيري رفتارهاي مهم از مردم در زندگي روزانه، مي تواند به ناتواني آن ها در تقليد مناسب نسبت داده شود. تحقيقات نشان داده­اند که بچه ها قبل از اينکه بتوانند مهارتهاي بسيار پيچيده را تقليد کنند بايد رفتارهاي بسيار ساده را از همسالان يا بزرگترها ياد بگيرند. زماني که بچه ياد گرفت مهارتهاي حرکتي درشت را که با بيان ((اينجوري کن)) از طرف مربي مي باشد را به خوبي تقليد کند، اين يادگيري به او کمک مي کند تا او رفتارهايي مثل مهارتهاي خودياري، بازي هاي مناسب، ورزش ها و روابط اجتماعي قابل قبول را به خوبي ياد بگيرد. تقليد از رفتارهاي اجتماعي ديگران رشد هوش اجتماعي بچه را بالا مي برد. بايد به خاطر داشته باشيم که مهم ترين وسيله براي يادگيري، تقليد است که در آن بچه به محيط اطرافش بيشتر توجه مي کند و بدين وسيله علاقمند و تحريک مي شود که کارهاي ديگران را انجام دهد. نکته ي مهمي که در يادگيري رفتارهاي تقليدي وجود دارد برقراري تماس چشمي است که يکي از عوامل اصلي در آموزش است. اگر بچه به طور مداوم پرخاشگري و رفتارهاي از هم گسيخته از قبيل کج خلقي ها يا خود تحريکي داشته باشد ممکن است به شما نگاه نکند و دستورات شما را نبيند. بنابراين بايد ابتدا سعي کنيد کج خلقي ها و خود تحريکي هاي بچه را متوقف کنيد و به تماس هاي چشمي او پاداش دهيد، سپس آموزش برنامه هاي تقليدي را شروع کنيد.

کار شما زماني سخت مي شود که بچه فقط نشسته، ولي چشم هايش را مي چرخاند، لبخند مي زند، دست مي زند و در خود فرو مي رود و غيره. بايد اين رفتارها را متوقف کنيد. بچه بايد بداند، آن کار را بايد انجام دهد و شما با گريه کردن، نق زدن، کج خلقي، خودآزاري يا هر رفتار مزاحم ديگري که در يادگيري مداخله کند، کوتاه نمي آييد. مأيوس نشويد، براي اينکه بچه شما را بپذيرد، احتياج بيشتري براي کنترل او داريد. پيشرفت بچه بايد توسط شما يا مشاهده گر در تمام طول يادگيري به صورت اعداد و ارقام ثبت شود.

تقليد حرکتي درشت

بالا بردن دست ها:

گام اول: بچه روبروي شما مي نشيند، دست هايش را به هم مي زند و به صورت شما توجه مي کند.

گام دوم : تحريکات : در اين مرحله دستورات را با صداي بلند به او بدهيد. بگوييد ((اينجوري کن)) و دست هايتان را به طور مستقيم بالاي سرتان ببريد. اگر او نتوانست به عملکرد تقليدي شما پاسخ صحيح بدهد، او را راهنمايي کنيد.

گام سوم : راهنمايي ها و دستور بياني((اينجوري کن)) در حالي که مانند گام دوم دست­هايتان را بالاي سرتان مي بريد، تکرار کنيد. بعد از اينکه دستهايتان را بالا برديد، دستهاي بچه را به طرف جلو بکشيد و آن ها را بالاي سرش قرار دهيد و به مدت 1 ثانيه نگه داريد و يا پشت سر او بايستيد و او را راهنمايي کنيد تا دست هايش را بالا ببرد. بچه را به دليل پاسخ صحيح اش تشويق کرده و به او پاداش دهيد.

گام چهارم : راهنمايي را کم کنيد. اگر بچه نتوانست به سعي دوباره شما، براي بالا بردن دستها پاسخ صحيح بدهد، گام سوم را دوباره شرح دهيد. شما بايداو را چندين بار هدايت کنيد. سپس راهنمايي را کم کرده و بعد از مدتي آن ها را محو کنيد و دوباره آن تمرين را آزمايش کنيد. بدين صورت که به عنوان مثال به او بگوييد((اينجوري کن)). سپس دستهايش را بلند کنيد تا به صورت موازي بالاي سرش قرار گيرد. بعد دستهايش را رها کنيد و فوراً دستهاي خودتان را بالاي سرتان قرار دهيد. اگر بچه حتي 1 ثانيه، دستها را بالا نگه داشت، به او پاداش دهيد. اگر نتوانست آن ها را بالا نگه دارد، به گام 3 برگرديد و از راهنمايي هاي ارائه شده در آن استفاده کنيد.

گام پنجم : اگر کودک به طور مناسب به چند آزمايش متوالي شما، با راهنمايي هايي که در گام 4 گفته شد، پاسخ صحيح داد. شما بايد راهنمايي ها را کم کنيد تا به هدف نهايي برسيد.

مثال: به بچه دستور((اينجوري کن)) بدهيد و سپس دستهاي بچه را به طرف جلو نگه داريد و به تدريج آن ها را به سمت بالا بکشيد، شما نيز دستهايتان را بالاي سرتان نگه داريد. اگر بچه به تقليد از شما خودش دستهايش را حتي به مدت خيلي کوتاه بالاي سرش نگه داشت، به اين کار او پاداش دهيد و اگر نتوانست، مطابق آنچه در گام 4 آمده، او را راهنمايي کنيد.

گام 6 : با به کار بردن راهنمايي هايي که در گام 5 توضيح داده شد، بچه ممکن است قادر باشد که به آموزش شما پاسخ صحيح بدهد. شما بايد راهنمايي هايتان را کم کنيد. يعني به جاي اينکه دستهاي بچه را بگيريد و به طرف بالا بکشيد، به طور ساده اي دستهاي او را با نوک انگشتانتان بگيريد و بالا ببريد. اگر او دستهايش را به تقليد از شما بالا برد، فوراً به او پاداش دهيد و سعي کنيد در مراحل بعدي از راهنمايي استفاده نکنيد. بعضي مواقع شما فکر مي کنيد، بچه به کمک زيادي نياز دارد در حالي که اين طور نيست. بچه ها اگر بدانند شما در انجام کارها به آنها کمک مي کنيد، سعي و تلاش کمتري براي انجام آن کار مي کنند. به هر حال کار سختي است ولي اين يک حقيقت است که شما بايد اين مراحل را با بچه طي کنيد.

دست زدن

گام 1 : بچه روبروي شما بنشيند و به صورت شما توجه کند.

گام 2 : تحريکات: دستور شفاهي اينجوري کن را بدهيد، و در زمان هاي متفاوت با هم دست بزنيد.

گام 3 : راهنمايي : اگر بچه جواب مناسب نداد، شما بايد تعدادي از راهنمايي ها را به کار ببريد تا اينکه مطمئن شويد بچه پاسخ صحيح مي دهد. براي دست زدن وقتي دو شخص به بچه کمک کنند و او را راهنمايي کنند، کار آسان تر مي شود. روبروي بچه بنشينيد و با او چهره به چهره باشيد وقتي که با او کار مي کنيد. کمک کننده يا زانو بزند يا پشت سر بچه بنشيند و شما بگوييد اينجوري کن. شما دست بزنيد و همزمان کمک کننده دستهاي بچه را از پشت بگيرد و به تقليد از شما شروع به دست زدن کند. فوراً براي خوب دست زدنش به او پاداش دهيد.

گام 4 : راهنمايي ها را محو کنيد.(کمک کننده، کمک ها را کم کند) در عوض شما دستور کلامي را ارائه دهيد و دست بزنيد و بعد کمک کننده ، دستهاي بچه را يک يا دو بار به هم بزند و اگر بچه حتي يک بار خودش به تنهايي دست زد، او را تشويق کنيد. در تمرين­هاي متوالي کم کم راهنمايي ها را محو کنيد. فقط دستهاي بچه را در موقعيتي ببريد که مي خواهد دست بزند. در هر تمرين راهنمايي را انجام دهيد که مطمئن هستيد بچه با آن پاسخ صحيح مي دهد. اگر بچه در دادن پاسخ مناسب در مراحل ارائه شده شکست خورد، برگرديد و از راهنمايي هاي قوي تري استفاده کنيد که بچه قادر شود جواب صحيح بدهد. در غير اين صورت راهنمايي کم نمي تواند مفيد باشد. بچه را شرکت دهيد و اصرار کنيد به شما توجه کند و کار شما را انجام دهد، يا اينکه براي او مدل شويد.

تغيير براي دست زدن

در اين جا روش هايي پيشنهاد شده است براي اينکه اگر شما شخصي را براي کمک کردن در دسترس نداريد.

گام 1 : به گام 1 ( دست زدن) در بالا نگاه کنيد.

گام 2 : شما بگوييد اينجوري کن. دستهاي بچه را بگيريد و خودتان دست بزنيد و دست هاي او را برايش به هم بزنيد. در اين روش، هر دوي شما در زمان يکساني دست مي زنيد. بعد از چندين بار دست زدن، فوراً او را براي خوب دست زدن تشويق کنيد.

گام 3 : راهنمايي ها را کم کنيد. دستور شفاهي بدهيد و دست هاي بچه را بگيريد و با هم يکبار يا دوبار به هم بزنيد و سپس خودتان چندين بار دست بزنيد. در حالي که مي گوييد((اينجوري کن)) فوراً براي خوب دست زدن به بچه جايزه بدهيد. شما بايد محو کردن راهنمايي ها را ادامه دهيد. به جاي اينکه دستهاي بچه را برايش به هم بزنيد، به او دستور شفاهي بدهيد و دستهاي بچه را بگيريد و فقط آن ها را در موقعيت دست زدن قرار دهيد. شما فوراً چندين بار دست بزنيد. اگر بچه پاسخ بدهد، حتي يکبار دست بزند به او فوراً جايزه بدهيد. اگر بچه شکست خورد به گام 2 برگرديد.

گام 4 : دستور شفاهي بدهيد و شروع به دست زدن کنيد. اگر بچه نتوانست از شما تقليد کند، او را راهنمايي کنيد و دست هايش را تا کنار لباسش بالا ببريد. سپس دست زدنتان را ادامه دهيد و بگوييد((اينجوري کن)). اگر بچه در پاسخ دادن مناسب شکست خورد به گام قبل برگرديد و راهنمايي هاي واضح بيشتري را به کار ببريد. در اين روش شما بايد به گونه اي در آموزش بچه تأثير داشته باشيد که او بتواند بدون کمک دهنده از شما تقليد کند. وقتي بچه بوسيله تقليد صحيح از شما بتواند به مقدار معيني پاسخ دهد، رفتارهايي که ياد گرفته است را با هم مخلوط کنيد و آموزش آن ها را شروع کنيد. مثلاً باز کردن دست ها، لمس کردن بيني و دست زدن را به صورت تصادفي ارائه دهيد. به خاطر داشته باشيد که بچه بايد تقليد صحيحي از رفتارهاي تصادفي که ارائه مي شوند، داشته باشد. در غير اين صورت او ممکن است به دستورات مخصوص يا متوالي پاسخ دهد.