روش تیچ

زهرا خلیلی
روش تیچ برای آموزش افراد دارای اتیسم (اوتیسم) و اختلالات ارتباطی است و در دانشگاه کارولینای شمالی توسط گروهی از متخصصان پایه گذاری شده است. افراد مختلفی در رشد و تداوم این روش نقش داشتند اما از پایه گذاران روش می توان به گاری ماسیبو و اریک شاپلر اشاره کرد. تیچ یک سر واژه است و متشکل از حروف اول عبارت درمانی و آموزش کودکان دارای اتیسم (اوتیسم) و ناتوانی ارتباطی است. روش تیچ (آموزش و درمان کودکان دارای اختلال طیف اتیسم و نقص ارتباطی) در طول سه دهه قبل از کلینیک های کوچکی که عموما کار درمان و حمایت کودکان دارای اتیسم (اوتیسم) در همه ی سطوح سنی را بر عهده داشتند، رشد کرد. پایه گذاران این رویکرد برنامه ها و روش هایی برای این کودکان طراحی کردند که مبتنی بر فلسفه درک و احترام به سبک زندگی این کودکان بود. از عمده هدف های این روش کار بر روی عملکرد اجرایی، اشتغال و مهارت های اجتماعی است. این راهبردها برای افرادی که از نظر رشدی و عملکردی منحصر به فرد هستند، مناسب است. خانواده ها می توانند به عنوان کمک درمانگر و همکار در همه ی مراحل مداخله شرکت کنند. این برنامه ها برای همه ی افراد گروه سنی از پیش دبستانی تا بزرگسالی قابل استفاده است.
اصول برنامه ی تیچ
اصول کلی تشکیل دهنده ی روش تیچ را می توان با توجه به نکات زیر خلاصه کرد:
 آموزش ساختدار: بررسی ها نشان داده اند که کودکان و بزرگسالان دارای اختلالات طیف اُتیسم از محیط آموزشی دارای ساختار مشخص و عینی بیشتر یاد می گیرند تا نظامی فاقد ساخت و آزاد.
 درمان رفتاری و شناختی: روش های آموزشی به وسیله ی نظریه های شناختی و رفتاری هدایت می شوند و اغلب این نظریه ها بر این باور هستند که رفتارهای چالش برانگیز افراد دارای اختلالات طیف اتیسم (اوتیسم) ممکن است در مشکلات ادراکی و شناختی آنان ریشه داشته باشد.
 آموزش کل نگر: آموزش بر اساس این روش کل فرد را در بر می گیرد و تنها بر رفتار و یا ارتباط آنان تأکید ندارد بلکه کلیت شخصیت و عملکردهایشان را در یک زمینه مشخص مورد بررسی و مداخله قرار می دهد.

برنامه ی تیچ تاکید ویژه ای بر موارد زیر دارد :
تاکید بر ارتباط بصری (تصویر و نماد) به منظور تکمیل زبان گفتاری فرد.
در نظرگیری مکانی خاص به عنوان پایگاه کاری فرد به منظور کم کردن عوامل بر هم زننده ی تمرکز و آرامش فرد.
تدوین برنامه خاص به نحوی که فرد قادر به پیش بینی ارائه ی مطالب و نحوه ی ارائه ی آن ها به وی باشد و ازگام بعدی هر فعالیت و یا حرکت بعدی مربوط به آن آگاه باشد.
این برنامه با ارزیابی آغاز می شود. توصیف موارد به شکل نسبتا تفصیلی می تواند برای آغاز کنندگان برنامه مفید باشد.
ارزیابی
آموزش در برنامه ی تیچ با استفاده از یک ارزیابی دقیق و مناسب آغاز می شود. هدف از ارزیابی کسب اطلاعات در موارد مختلف است. مواردی مانند سطح مهارت فرد؛ شیوه یادگیری وی؛ الگوی واحد و منحصر به فرد توانایی فرد و نیاز ها و علائق وی ارزیابی می تواند به دو شیوه ی رسمی و غیر رسمی انجام شود. در این بخش تاکید بر ارزیابی غیر رسمی است تا با استفاده از آن اطلاعات پایه ای در مورد فرد برای اماده سازی برنامه ی انفرادی مناسب به دست آید.
ارزیاب باید به خاطر داشته باشد که رشد مهارت ها در اختلالات طیف اتیسم (اوتیسم) مختل شده است و ارزیابی نیازمند اتخاذ شیوه ی متوالی رشد است تا با استفاده از آن دریافته شود که فرد بر کدام مهارت ها غلبه یافته است و کدامین مهارت ها را یاد نگرفته است. توجه به درجه استقلال و میزان اتکا به خود فرد بایستی نکته اصلی ارزیابی فرد باشد. ارزیابی توانمندی ها و علایق می تواند سر نخی برای تدوین برنامه های آموزشی و فعالیت ها و محتواهای مرتبط با آن باشد. ارزیابی مهارت های ظاهر شده در فرد به برنامه ریز نقطه آغاز فعالیت ها را نشان می دهد و نحوه سازمان دهی و عادات کاری فرد نیز در سازمان دهی محیط و فضای انجام فعالیت های آموزشی به برنامه ریز کمک خواهد کرد.
شیوه های یادگیری افراد دارای اختلالات طیف اتیسم (اوتیسم)
از نظر برنامه ریزان و پایه گذاران روش تیچ مهم ترین ویژگی هایی که افراد دارای اختلالات طیف اتیسم (اوتیسم) را از سایرین جدا می سازد این است که اتیسم (اوتیسم) مشکلی عصب شناختی است و مشکلات رشد و شیوه های خاص یادگیری ریشه در این واقعیت دارد.
برنامه ریزان سعی درتهیه برنامه های انفرادی دارند که بر اساس شیوه یادگیری فرد تنظیم شده باشد و باعث افزایش سطح سازگاری افراد دارای اتیسم (اوتیسم) شود. این سازگاری با استفاده از شیوه های مختلفی مانند افزایش مهارت های افراد، تعدیل محیط به گونه ای که اثر نقایص موجود در فرد به حداقل میزان خود کاهش یابد و استفاده از استراتژی های مربوط به آموزش ساختار و سایر حمایت های بصری به منظور افزایش یادگیری و تسهیل در برقراری ارتباط ایجاد شود. در این برنامه آموزش با استفاده از ساخت بصری دنبال می شود این نوع ساخت به منظور افزایش توانمندی فرد انجام می شود. دلیل استفاده از این روش این است که بررسی های انجام شده بر روی نحوه ی ادراک افراد قرار گرفته در طیف اختلالات اتیسم (اوتیسم) ، نشان می دهد که آنان محیط را به صورت قطعات مختلف و مجزا از هم درک می کنند. سازماندهی رفتار حول زمینه های ویژه (مجموعه رفتارهایی که در ارتباط با یک محرک یا شرایط خاص در افراد شکل می گیرد) برای آنان دشوار است و به دلیل وجود اختلالات حسی مدیریت محرک های حسی و جداسازی و طبقه بندی آن ها نیز برایشان دشوار است بنابراین واکنش های مناسب در برابر هر یک از آن ها برای شان اغلب غیرممکن است. برای جبران این ناتوانی ها شیوه آموزشی مورد استفاده، شیوه ی آموزش ساختار است که تاکیدی است بر:
سازماندهی محیط فیزیکی: شیوه ای از چیدمان که مبلمان و ابزارهای موجود در کلاس به گونه ای سازماندهی شوند که معنی و یا زمینه ی مشخصی را به محیط و فضای آموزشی کلاس اضافه کند. این کار به دو دلیل انجام می شود نخست ایجاد موانع مشخص فیزیکی و بصری؛ مشخص کردن مسیرهایی که افراد را به مکان های مشخص شده انجام فعالیت هدایت می کند.
استفاده از برنامه های انفرادی: به منظور افزایش امکان پیش بینی محرک های محیطی برای فرد انجام می شود.
ارتقاء سطح مهارت های مستقل
تعدیل و انطباق مواد و محتواهای آموزشی و شیوه هایی که براساس آن ها اطلاعات به صورت بصری به فرد ارائه می شود.
آموزش ساختار نوعی برنامه آموزشی نیست، بلکه نوعی چارچوب است. چارچوبی برای تفکر درباره نیازهای کودکان اتیسم (اوتیسم) و راهنمایی که با استفاده از آن می توان هر برنامه آموزشی را در هر سطحی آموزش داد.
ویژگی های عمده ی یادگیری افراد قرار گرفته در زیر چتر اختلالات طیف این است که این افراد در مقایسه با سایرین اتکاء و وابستگی بیش از حد به محرک های بصری دارند. یادگیری انفرادی دارند در حالی که اغلب افراد دارای رشد عادی دارای توان یادگیری گروهی هستند. این افراد در تقلید، دشواری دارند. یادگیری این افراد از طریق تکرار انجام می شود و به توصیف ساده تر به تکرار عادت دارند، از یکسانی خوششان می آید و انجام فعالیت های تکراری باعث ناراحتی آنان نمی شود. یکی از مهم ترین ویژگی های این افراد این است که در درک مفهوم زمان، دارای محدودیت هستند.
برای همراهی با نخستین ویژگی افراد دارای اختلالات طیف اتیسم (اوتیسم) ، در برنامه ی تیچ سعی می شود که حمایت های ساده و عینی به آنان ارائه شود. هدف اصلی تبدیل اطلاعات صوتی به اطلاعات بصری است. حمایت های بصری توالی های منظمی از فعالیت را نشان می دهند که باعث افزایش توانمندی فرد در ادراک و پیش بینی محرک های آموزشی می شود. حمایت های بصری آموزش های کلامی را تقویت می کند، اطلاعات را شفاف کرده، باعث افزایش سطح ادراک می شود و می توانند به منظور اشاره های ارتباطی و یادیارهایی که مشخص می کنند در یک زمان خاص چه نوع اطلاعاتی باید ارائه شود، مورد استفاده قرارگیرند. استفاده از محرک های بصری به منظور تقویت توانایی یادگیری فرد می تواند سایر ویژگی های یادگیری افراد دارای این دسته از اختلالات را تحت تاثیر خود قرار داده و به افزایش توانمندی آنان منجر شود برنامه ها در تعریف روش تیچ به یک نشانه و یا مجموعه ای از نشانگان اطلاق می شود که با استفاده از آن ها مشخص می شود که چه روی می دهد و توالی آن رویداد چگونه است. برنامه ها به افراد کمک می کند تا بتوانند اتفاقاتی که در طی روز پیش خواهند آمد را پیش بینی کند. بنابراین برنامه ها کمک خواهند کرد تا آنچه که پیش خواهند آمد، ترتیب حوادث و نحوه ی انتقال از فعالیتی به فعالیت دیگر برای فرد قابل درک باشد و در نهایت به افزایش میزان انعطاف وی منتهی می شود. هدف آموزشی از تدوین این برنامه ها این است که به افراد کمک کند که تا حد امکان به صورت مستقل عمل کنند و بر اساس سطح توانمندی ارتباطی در اغلب اوقات برای برقراری ارتباط آمادگی داشته باشند.

نکات مهم و قابل توجه در روش تیچ
روش کار یکسان: سعی کنید مواد و محتواهای آموزشی را همواره از یک مسیر مشخص به فرد ارائه کنید، مثلاً از چپ به راست و یا از راست به چپ. می توان از بالا به پایین نیز این کار را کرد. مثلاً مجموعه گام های مربوط به بستن بند کفش را با استفاده از تصویر بر روی یک مقوا از بالا و پایین و یا از سمت راست به سمت چپ قرار داد.
در زمان انجام کارها از کارت " اول و بعداً " استفاده کنید و انجام فعالیت دلخواه فرد را به انجام فعالیت کمتر خوشایند وی مرتبط کنید. مثلاً اول " حل مسئله ریاضی " بعداً " انجام بازی کامپیوتری " این کار اغلب با استفاده از تصویر دو فعالیت بر روی یک کارت انجام می شود. سعی کنید تمامی فعالیت های موجود در برنامه را با استفاده از تصویر مشخص کنید و از توضیحات کلامی کمتر استفاده کنید. به فرد کمک کنید تا با استفاده از موانع و مسیر های مشخص شده بر مفاهیم و فعالیت های مشخص و مورد نظر تاکید کند و جزئیات محیط را مورد توجه قرار ندهد. سازمان دهی و مشخص کردن محیط های آموزشی اصلی موثر است. بعضی از کودکان سازمان دهی دقیق تری را در محیط می طلبند. مثلاً فردی که محرک های مختلف موجود در محیط مضطربش کرده است نمی تواند بر روی یک فعالیت متمرکز شود یا کسی که نسبت به حضور و یا لمس دیگران و یا نزدیک شدن دیگران به آن چه که تصور می کند مال اوست به هم می ریزد و مضطرب می شود، نمی تواند در یک کلاس سازمان نیافته و معمولی به درستی یاد بگیرد و فعالیت های آموزشی را انجام دهد.
برنامه های روزانه
اغلب کودکان دارای اتیسم (اوتیسم) به برنامه نیاز دارند، زیرا که این افراد:
ــ در توالی های حافظه ای و سازمان دهی زمان دچار مشکل هستند.
ــ در دریافت و ادراک زبان مشکل دارند و نمی توانند آموزش های ارائه شده را حفظ کنند.
ــ به دلیل عدم اطمینان از گام های مختلف فعالیتی که باید انجام دهند مضطرب می شوند.
ــ در انتقال از فعالیتی به فعالیت دیگر و اتمام یک فعالیت و رفتن به فعالیت دیگر مشکل دارند.
انواع برنامه ها
برنامه های مربوط به انجام فعالیت ها را می توان، با استفاده از مواد و وسایل زیر عینی نموده و به کودکان ارائه کرد.
اشیاء واقعی: این سیستم متشکل از اشیاء عینی است. برای ارتقاء درک اشیاء و ارتباط آن ها با سمبل ها به کار می رود. به محض افزایش این حیطه از ادراک اشیاء عینی را می توان از لیست حذف کرد، عکس واقعی اشیاء، تصاویر شماتیک و یا نقاشی شده اشیاء، لیست ها و سیاهه های تهیه شده از تصاویر، کارت های نوشته شده لیست ها و سیاهه های نوشته شده را جایگزین آن کرد. به یاد داشته باشید که برای تعدادی از کودکان، استفاده از روش برنامه ی نیازمند آغازی آرام و تدریجی است در آغاز برنامه نحوه ی استفاده از آن، سمبل ( تصویر ) واحدی از شی و یا فعالیت مورد علاقه ی فرد به وی داده می شود که با سمبل قرار داده شده بر روی محلی که فعالیت در آنجا قرار داده شده مرتبط می شود. در این مرحله از فعالیت هدایت و حمایت زیادی برای فرد و درک این موضوع توسط آموزگار یا والدین انجام می شود.

منبع
کودکان دارای اتیسم، راهنمای آموزش برای والدین و مربیان، دکتر سید علی صمدی
The TEACCH approach to autism spectrum disorders. Mesibov, Gary B.; Shea, Victoria; Schopler, Eric

1398
آذر
14
پنج‌شنبه 14 آذر 1398
2019
December
5

Add new comment

Plain text

  • No HTML tags allowed.
  • Web page addresses and e-mail addresses turn into links automatically.
  • Lines and paragraphs break automatically.
CAPTCHA
This question is for testing whether or not you are a human visitor and to prevent automated spam submissions.
Image CAPTCHA
Enter the characters shown in the image.