آموزش گفتار پیشرفته

     آرزو رضایی

در شماره قبل، بخش اول آموزش گفتار پیشرفته را شرح دادیم که در خلال آن به آموزش اصلاح گفتار (اصلاح تلفظ حروف و کلمات) و نیز چگونگی حذف اکولیلیا پرداختیم. در این مبحث به گفتار پیچیده تر که شامل کاربرد فعل و ضمایر مناسب، کاربرد حروف اضافه و جایگاه هر کلمه در جمله و ... است       می پردازیم. هدف ما در این مرحله از آموزش این است که کودک بتواند خاصیت ها، نسبت ها و روابط بین افراد و اشیا را توضیح دهد. طول جمله های خود را افزایش دهد، ضمایر و حروف اضافه و افعال را درست و متناسب با زمان و شخص به کار ببرد و ترکیب درست جمله را رعایت کند. هم چنین یک موضوع را در چند جمله کوتاه شرح دهد و به مهارت های گفتاری بیشتر دست یابد از جمله کاربرد صفت، قید و شرح دادن آن چه در اطرافش روی می دهد و نیز بیان نیازهای خود. طبیعی است که فراگیری این موارد به زمان بندی و یک برنامه ریزی مناسب نیاز دارد تا با کنترل سطح دشواری تمرین ها و عدم تداخل موضوعات آموزشی به نتایج بهتری دست یابیم. کاربرد درست فعل اولین موردی است که برای کار با کودک انتخاب می کنیم. یک جمله با ضمیر «من» را بیان می کنیم : «من آب ... کمی مکث می کنیم». اگر کودک بتواند فعل مناسب را بگوید جملات دیگر را بیان می کنیم اما اگر کودک نتواند جمله را درست تکمیل کند خودمان فعل درست را می گوییم (می خورم) این کار را با سایر جمله ها و با ضمیر من ادامه می دهیم (من غذا ...، من توپ بازی ...، من نقاشی ...) هر زمان که احساس کردیم کودک در جملات مختلف، به افراد مختلف و حتی مکان های متفاوت فعل جمله را با ضمیر من درست به کار می برد، ضمیر «تو» را به جمله می آوریم. برای بسیاری از کودکان لازم است که وقتی آموزش جمله با ضمیر تو را شروع می کنیم مدتی کار با ضمیر من را کنار بگذاریم تا تداخل ایجاد نکند. در تمام مواردی که آموزش می دهیم و درست پس از هر مرحله برنامه تعمیم دهی به صورت تنوع جملات و افعال، پرسیدن سوال توسط سایر افراد، در مکان ها ی مختلف و ... باید لحاظ شود و درست زمانی که احساس کردیم کودک این مرحله را هم یاد گرفت کاربرد افعال برای ضمیر من و تو را همزمان ارائه می دهیم. سعی می کنیم جملات را بدون یک نظم خاص بیان کنیم تا کودک به جای حفظ کردن آن را درک کند و پس از اطمینان از این که کودک فعل مناسب با ضمیر من و تو را به خوبی بیان می کند و تعمیم دهی او خوب است ضمیر«او» را به موارد آموزش وارد می کنیم. در این مرحله پس از این که کودک فعل مناسب با ضمیر او را یاد گرفت، کاربرد «اسامی افراد» را به جای «او» لحاظ می کنیم (او لباس ... ، مریم لباس ... و ...) در این جا لازم است کودک درک کند که ما شخص غایب را با او یا با نامش می خوانیم. آموزش تناسب فعل و ضمایر را تا «ما، شما و آن ها» ادامه می دهیم. البته برای «ما» کودک باید هم چنین یاد بگیرد که ترکیب من و مادرم ، من و... را هم با همان فعل به کار برد، یا برای«شما» ترکیب تو و پدرت ، تو و... نیز با فعل مشابه «شما» استفاده شود و هم چنین برای آن ها. البته بسته به سن کودک و سطح یادگیری و درک او عمل می کنیم و اگر کودک هنوز سطح درکی مناسب برای آموزش این موارد تکمیلی در مورد فعل و ضمایر را ندارد آن را به مراحل بعد موکول می کنیم. پس از آموزش افعال و ضمایر آموزش حروف اضافه را شروع می کنیم. برای شروع آموزش کاربرد حروف اضافه به خاطر داشته باشیم که کودک باید مفاهیم فضایی را یاد گرفته باشد از جمله زیر و رو، بالا و پایین، داخل و خارج، بزرگ و کوچک و سایر مفاهیم مثل اندازه، شکل، رنگ و ... هم چنین کودک باید روابط بین اشیا و اماکن و ... را یاد گرفته باشد و با کاربرد آن ها آشنا باشد زیرا برای آموزش حروف اضافه اغلب نیاز است که کودک روابط موجود را خوب بداند. برای شروع با حروف اضافه «با» شروع می کنیم. در آموزش حروف اضافه استفاده از تصاویر کمک زیادی به ما می کند. مثلاً در تصویری یک کودک در حال غذا خوردن است. از کودک می پرسیم این کودک چه می کند. در مرحله اول ممکن است کودک بگوید غذا می خورد. می توانیم سوال کنیم. که با «چی غذا می خوره» و نحوه ی پاسخگویی با حروف اضافه را در این قسمت آموزش می دهیم «با قاشق غذا می خوره» و از طریق الگو دهی پاسخ صحیح و کامل را به او می آموزیم «علی با قاشق غذا می خوره» کاربرد «با» را در موقعیت های واقعی مختلف و یا تصاویر کار می کنیم در نهایت بدون وجود محرک دیداری از کودک می پرسیم مثال: «تو با چی نقاشی می کشی؟» کودک: «من با مداد نقاشی می کشم». پس از برنامه تعمیم دهی و تکرار به میزان کافی کودک یاد می گیرد که در عبارات خود به موقع از حروف اضافه استفاده کند. پس از آموزش این مورد برنامه را برای سایر حروف اضافه و کماکان به همان صورت که برای حرف اضافه «با» انجام دادیم ادامه می دهیم. وقتی حروف اضافه از ، به، و، که را به برنامه آموزشی اضافه کردیم به کاربرد آن ها دقت می کنیم تا در صورت تداخل موارد اشتباه را اصلاح کنیم. بعد از آن حروف ربط (که تا و ) را به صورت مرحله به مرحله و گام به گام  آموزش می دهیم. البته کاربرد وسیع این موارد را در مباحث آینده و هنگام آموزش درک سوال و کاربرد کلمات پرسشی پی می گیریم. در ادامه این مطلب به آموزش کاربرد بله و خیر می پردازیم. ابتدا کاربرد بله را در موارد کاملاً عینی انجام می دهیم. یک مداد را به کودک نشان داده می پرسیم : این مداده؟ اگر کودک پاسخ درست داد او را تقویت و تشویق می کنیم و اگر کودک           نمی دانست خودمان بلند می گوییم «بله» کار را با سایر موارد عینی ادامه می دهیم تا کودک آن را به سایر پاسخ های درست تعمیم دهد و در ادامه می توانیم از او بخواهیم که پاسخ های کامل تر بدهد. «بله این یک مداده» اکنون برای آموزش «نه» یک شی دیگر مثل قیچی، لیوان و ... را به او نشان داده می پرسیم این مداده اگر کودک پاسخ را نمی دانست دوباره خودمان می گوییم «نه» پس از چند مورد، فقط از سرنخ ها و اشاره ها استفاده می کنیم و آن ها را هم به زودی حذف می کنیم. اکنون باید کودک پاسخ بله و نه را همزمان استفاده کند. سوالات عینی را بدون نظم خاص ادامه می دهیم تا مطمئن شویم که بله و نه را در موقع لزوم و درست به کار برد. اکنون باید سوالات را کمی غیرعینی تر دنبال کنیم. بدون وجود محرک واقعی می پرسیم: با مداد آب می خوریم؟« نه» یا «با قیچی نقاشی می کشیم؟» «نه»، با قاشق غذا می خوریم؟ «بله » و ... آن قدر این موارد را تکرار می کنیم تا کودک بتواند به درستی از نه و بله استفاده کند باید به تدریج سوالات ما انتزاعی تر و عینی تر شود. بعد می توانیم سوالات مربوط به موضوعات شخصی را از کودک بپرسیم: «بیسکویت می خواهی؟» «بزنمت؟» و ... و باز در ادامه پاسخ کامل تر از او بخواهید «بیسکویت   می خواهی؟»، «بله من بیسکویت می خواهم» یا «دعوات کنم؟ نه دعوام نکن». در مباحث بعدی به آموزش سطوح دیگری از گفتار پیشرفته می پردازیم.

1398
اردیبهشت
14
شنبه، 14 ارديبهشت 1398
2019
May
4

Add new comment

Plain text

  • No HTML tags allowed.
  • Web page addresses and e-mail addresses turn into links automatically.
  • Lines and paragraphs break automatically.
CAPTCHA
This question is for testing whether or not you are a human visitor and to prevent automated spam submissions.
Image CAPTCHA
Enter the characters shown in the image.